Τίς πταίει; 144 χρόνια από την δημοσίευση του καταγγελτικού άρθρου του Χαρίλαου Τρικούπη

Σαν σήμερα, στις 29 Ιουνίου του 1874, δημοσιεύεται στην εφημερίδα «Καιροί» το καταγγελτικό άρθρο του Χαρίλαου Τρικούπη «Τις πταίει;». Το δημοφιλές αυτό άρθρο συνιστά και την αφορμή για την διακήρυξη της Αρχής της Δεδηλωμένης στην ελληνική βουλή από τον βασιλιά Γεώργιο Α’, έναν χρόνο αργότερα, την 11^ην Αυγούστου 1875.

Στο άρθρο του, ο Χαρίλαος Τρικούπης εκφράζει την θέση του απέναντι στο ισχύον πολιτικό σύστημα της εποχής με αυστηρή κριτική κατά του Παλατιού και συγκεκριμένα κατά του βασιλιά Γεωργίου Α’ κατηγορώντας τον με έμμεσο τρόπο για την αυθαίρετη αντικατάσταση των κυβερνήσεων. Ο Τρικούπης κατακρίνει τις κυβερνήσεις μειοψηφίας θεωρώντας πως είναι ανεπίτρεπτο να διορίζονται από τον βασιλιά κυβερνήσεις που δεν συγκέντρωναν την αποδοχή του λαού και την εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας του κοινοβουλίου αλλά τύγχαναν της εύνοιας των Ανακτόρων. Έως τότε κυριαρχούσε η λεγόμενη “θεωρία του κηπουρού”, δηλαδή ο βασιλιάς μπορούσε να διορίσει Πρωθυπουργό όποιον ήθελε, ακόμη και τον κηπουρό του.

 

Από τις πρώτες γραμμές το άρθρο του Τρικούπη θίγει το θέμα των προσωπικών κυβερνήσεων οι οποίες δεν προκύπτουν από την πλειοψηφία της βουλής.

«Τις πταίει; Αφ΄ ότου κατά το 1868 εγκαθιδρύθη η αρχή των κυβερνήσεων της μειοψηφίας, παν νέον βήμα της εξουσίας μαρτυρεί περί του σκοπού, εις ον αύτη αποβλέπει. Αψευδής δε απόδειξις του διενεργουμένου σχεδίου και αι άρτι διεξαχθείσαι βουλευτικαί εκλογαί. […]Ουδείς αυτών εκλήθη εις την εξουσίαν καθ΄ υπόδειξιν των αντιπροσώπων του Έθνους, ουδείς αυτών εξεπροσώπευσεν εν τη αρχή τας ευχάς του Έθνους. Και οι τρεις υπήρξαν πρόεδροι προσωπικής κυβερνήσεως, τουτέστιν υπηρέται μιας και της αυτής θελήσεως ενεργούσης, οτέ μεν δια τούτου, οτέ δε δι΄ εκείνου. Ουδεμίαν ηθικήν ευθύνην φέρει το Έθνος επί τη διαγωγή των προσώπων τούτων.»

 

Το άρθρο δημοσιεύεται από τον εκδότη της εφημερίδας, Πέτρο Κανελλίδη, ο οποίος πείθει τον Τρικούπη να μην το υπογράψει. Επικρατεί όμως η γνώμη πως το άρθρο στρέφεται ενάντια στον βασιλιά Γεώργιο Α’ και ασκείται άμεσα ποινική δίωξη κατά του Κανελλίδη ο οποίος προφυλακίζεται αμέσως αφού θεωρείται ο γνήσιος συντάκτης του άρθρου. Μόλις το μαθαίνει, ο Τρικούπης αναλαμβάνει εγγράφως την ευθύνη της σύνταξης του άρθρου δίνοντας το παρόν στον εισαγγελέα, με αποτέλεσμα να αποφασιστεί η προφυλάκισή του για τέσσερις ημέρες. Μετά το πρώτο εικοσιτετράωρο αποφυλακίζεται καταβάλλοντας εγγύηση και τελικά, απαλλάσσεται από τις κατηγορίες στις 9 Αυγούστου του 1874 με βούλευμα.

 

Ο «Αριστοφάνης» της εποχής, Γεώργιος Σουρής, αποτυπώνει την κατάσταση με τα γνωστά σατυρικά στιχάκια του:

«Και ήτο για το Σύνταγμα παντού συνομιλία,

και ο Τρικούπης έγραψε πως πταίει η βασιλεία,

Και είδε ο Γεώργιος πως του ‘γιναν κουνούπι

και δυό βεντούζες έβαλε στο Σύνταγμα κοφτές,

κι εκάθησε στο θρόνο του και είπε στον Τρικούπη

«έλα λοιπόν να κυβερνάς εσύ οπού δεν φταίς!»  

Μετά από λίγες ημέρες, ο Τρικούπης δημοσιεύει και ένα δεύτερο άρθρο με τίτλο «Παρελθόν και Ενεστώς», θυμίζοντας πως οι ενέργειες του Όθωνα αντίθετα στο Σύνταγμα πυροδότησαν αντιδράσεις από τον λαό που οδήγησαν στην έξωσή του από την χώρα. Η δημοφιλία του Τρικούπη μετά από τα δύο αυτά άρθρα απογειώνεται και τον οδηγεί σε διάστημα ενός έτους στον σχηματισμό της πρώτης από τις επτά κυβερνήσεις του. Η φράση δε, “Τις πταίει” χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα κυρίως σε συζητήσεις για πολιτικά θέματα.

 

 

2