Η οικογένεια Loud αποτέλεσε την πρώτη καταγεγραμμένη reality σειρά της τηλεόρασης, όταν το πρώτο τρίμηνο του 1973 παρουσιάστηκε στο αμερικάνικο κοινό σαν “The American Family”.

Καθόλου μακριά από το “Big Brother” η σύλληψή του, παρακολουθεί την καθημερινότητα μιας οικογένειας της οποίας τα βασικά μέλη έφτασαν μέχρι τον πραγματικό χωρισμό, εννοώντας τη μητέρα και τον πατέρα. Η σειρά αυτή είχε την ιστορία της και φυσικά ενέπνευσε πολλά αντίστοιχα εγχειρήματα. Σήμερα θα μπορούσαμε να το παρομοιάσουμε -μόνο στη σύλληψη φυσικά- με το γνωστό “The Osbournes”, στο οποίο παρουσιάζεται η εντός οικίας ζωή της οικογένειας του Ozzy Osbourne σε πραγματικό χρόνο, με ανοιχτές κάμερες. Πιο γνωστό απ’ όλα τα αντίστοιχα, το reality “Keeping Up with the Kardashians” που εστιάζει στις προσωπικές & επαγγελματικές ζωές των μελών της οικογένειας Καρντάσιαν-Τζένερ. Παρόμοιες τηλεοπτικές παραγωγές πάντως δεν είναι λίγες, με τις διεθνείς μετά το 2000 να φτάνουν τις 83, προβάλλοντας τις ζωές των celebrities που για τον περισσότερο κόσμο είναι ασύλληπτες.

Αναφερθήκαμε αρχικά στο “Big Brother” που θα το έβλεπε κανείς σαν ένα παρόμοιο “σόου πραγματικότητας”, αν δεν άλλαζε το σενάριο και οι συμμετέχοντες είναι ξένοι μεταξύ τους και όχι μέλη οικογενείας. Και όχι μόνο αυτό. Σίγουρα ο George Orwell ήταν ένας ιδεαλιστής, ένας συγγραφέας και άνθρωπος μακριά από ακραία φαινόμενα, είτε προέρχονταν από “δεξιά”, είτε από “αριστερά”. Τα βιβλία του “1984” και “Η φάρμα των ζώων”, προβάλλουν την αντίθεσή του προς το αστυνομικό κράτος στη μια περίπτωση και το απολυταρχικό (σταλινικό εν προκειμένω) καθεστώς στην άλλη. Η περίφημη φράση “Big Brother is watching you” έγινε σύνθημα για το ομώνυμο reality show που ξεκίνησε την καριέρα του το 1999, ήρθε για να μείνει και αποτελεί έκφραση λεξικών πλέον, υπονοώντας την παρακολούθηση “άνωθεν”. 

Ο κόσμος δεν είναι αμέτοχος σε όλα αυτά αποδεικνύοντας το προφανές, αυτό που θα λάτρευε η κάθε εξουσία και αυτό που πρέπει να μάθει σογά σιγά να ασπάζεται ο επόμενος παγκόσμιος πολίτης.

  • Αποδεικνύοντας ότι υπάρχουν αυτοί που τους αρέσει να είναι μέρος του παιχνιδιού και να επιδεικνύονται κι αυτοί που από την άλλη πλευρά κάθονται στον καναπέ τους και μπαίνουν στο πετσί των συμμετεχόντων, άλλοι τους αγαπούν και άλλοι τους μισούν. 
  • Συμμετέχοντας σε έναν αέναο social media πόλεμο, για τα υπέρ και τα κατά των διαγωνιζομένων, ταυτόχρονα δείχνοντας συμπνοια ή αποστροφή σε κοινωνικά δεδομένα ή πρότυπα.
  • Μαθαίνοντας εν τέλει και δημιουργώντας τη γενιά όσων θα θεωρούν μια δεδομένη πραγματικότητα τα reality shows, απ΄όπου κι αν προβάλλονται και με όποιους όρους έχουν δημιουργηθεί. Εννοώντας ότι οι όροι θα σκληραίνουν, αναζητώντας την απόλυτη τηλεθέαση ή θέαση γενικότερα ή και συμμετοχή.
  • Ευνοώντας την παραγωγή όσο περισσότερων γίνεται αντίστοιχων προγραμμάτων, σήμερα τηλεοπτικών μόνο. Ποιος ξέρει τι κρύβει το αύριο, ρίχνοντας μια κλεφτή ματιά στον κινηματογράφο -που πάντα ξέρει το μέλλον- και στο υπέρτατο reality (Χ2) των “Hunger Games”.

Κι επειδή ο κινηματογράφος μας αιφνιδιάζει πολλές φορές αλλά μας δείχνει και τα μελλούμενα όπως προείπαμε, αν δεν είναι κανείς ικανοποιημένος με ότι είδε στα “Hunger Games” και τα “δυστοπικά” περιβάλλοντα, θα είναι πολύ ικανοποιημένος σαν θεατής ενός ψυχολογικού reality film όπως η σειρά των ταινιών “Saw”. Όπου οι πρωταγωνιστές ξαφνικα΄βρίσκοντα σε ένα παιχνίδι ζωής ή θανάτου και αν θέλουν να ζήσουν ή θα σκοτώσουν ή θα ακρωτηριαστούν ή κάτι θα κάνουν τέλος πάντων, παρόμοια συνθήκη δηλαδή αλλά σε σημερινό περιβάλλον. Κι αν δεν άρεσε το σενάριο δεν θα είχαμε 8 φιλμς σχετικά μέχρι τώρα και το ένατο να έχει προγραμματιστεί για τον Μάιο του 2021. Όπως άρεσε και το “Truman Show” με τον Jim Carey να μην γνωρίζει καν ότι προβάλλεται καθημερινά η ζωή του. Κάτι που σκέφτηκαν να κάνουν σε ένα επεισόδιο του “Κωνσταντίνου και Ελένης” οι παραγωγοί, να προβάλλουν δηλαδή τους τσακωμούς των συγκατοίκων με κρυφές κάμερες, ώστε να έχουν τηλεθέαση και φυσικά διαφήμιση.

Γυρνώντας πίσω στα τηλεοπτικά realities, είμαστε μάλλον στην αρχή πολλών από τα παραπάνω. Ο κατάλογος των σχετικών shows διευρύνεται σε κάθε ευκαιρία και με κάθε περιεχόμενο. Ο “Big Brother” είναι η κορωνίδα, αφού αποκλειστικά παρακολουθεί τα τεκταινόμενα στο σπίτι μιας ομάδας ανθρώπων, που επιλέγονται με τηλεοπτικά αλλά και “social media” κριτήρια πλέον. Ποιοι μπορεί να είναι συμπαθείς, εκκεντρικοί χαρακτήρες, αντιπαθητικοί, επαγγελματικά φτασμένοι ή ακόμα και εξασκώντας κάτι περίεργο για τα δεδομένα τους, media influencers, καλλιτέχνες αλλά και αθλητές κάποιου κύρους. Όλοι αυτοί προφανώς έχουν το λόγο τους, είναι η συμμετοχή και το ξεγύμνωμα που κάνει τους θαυμαστές τους να είναι παρόντες στην καθημερινότητά τους αλλά και σε όλα όσα πρεσβεύουν και λένε σε ανοιχτά μικρόφωνα. Σαν ανταμοιβή, οι τηλεθεατές θα κρατήσουν στο παιχνίδι αυτούς που αγαπούν, αποκλείοντας από τη συνέχεια κάποιους άλλους, τους οποίους αρχικά τους επιλέγουν οι συγκάτοικοί τους. Σκεφτείτε το, αποφασίζετε κάποιος να φύγει γιατί δεν μπορείτε να συμβιώνετε μαζί του αλλά ο κόσμος που παρακολουθεί λέει όχι, θα συνεχίσετε να το κάνετε, έτσι έχει ενδιαφέρον. 

Από κοντά το “Survivor”, το οποίο θα μπορούσε να έχει σημαντικό ανταγωνιστικό ενδιαφέρον με κάποιες διαφοροποιήσεις. Όμως το σενάριο εστιάζει στις κακουχίες και στην ανταμοιβή όποιου κερδίσει ένα αγώνισμα. Εστιάζει σε πρόσωπα επίσης γνωστά ή γενικά σε πρόσωπα που έχουν κάτι να δείξουν ή να πουν, εννοώντας γυναικεία σώματα μοντέλων, εξαιρετικά ανδρικά κορμιά, wet στιγμές, καλούς κια κακούς αθλητές, αλτρουιστές και παρτάκηδες. Η ομάδα πρέπει να κερδίζει για να σωθούν όσο το δυνατόν περισσότερο τα μέλη της, άρα ποτέ δεν υπάρχει ομάδα. Κατ’ ανάγκην θα πρέπει να αλληλοβοηθηθούν μέχρι να μείνουν μεταξύ τους. Και φυσικά εκτός των αγωνισμάτων, η καθημερινότητα και οι συγκρούσεις των μελών κάθε ομάδας, μέχρι να ενωθούν όσα μέλη απομείνουν συνολικά και να ανταγωνίζονται μεταξύ τους. Καμμιά διαφορά από τα “Hunger Games” σε τελικό στάδιο, θέλοντας να βάλω σε μια δοκιμασία τη σύγκριση. Ότι αν τα νούμερα τηλεθέασης δεν είναι καλά κάποια στιγμή για το προϊόν, τότε συνήθως αλλάζουν οι όροι και οι συνθήκες. Όπως και αυτοί που συμμετέχουν, οι οποίοι θα πρέπει να γίνουν λύκοι ή πρόβατα. 

Ένας σημαντικός αριθμός διαφόρων ιδεών που αποκαλούνται realities υπάρχουν ανά τον κόσμο, αποδεικνύοντας ίσως ότι οι άνθρωποι που τα παρακολουθούν έχουν ίδια άποψη, ανεξάρτητα εθνικότητας ή γλώσσας. Δημιουργίες που έχουν μια κεντρική ιδέα, όμως κάπου στα παρασκήνια παίζονται όλα, ίντργκες, διαφωνίες, συμμαχίες κλπ. Τέτοιου είδους είναι όσα αφορούν “dating” (π.χ. “Bachelor”), τα όσα προβάλλουν το λεγόμενο “celebrity style”, τα προσχεδιασμένα realities (π.χ. “Εφιάλτης Στην Κουζίνα”, “Masterchef”), τα πολύ γνωστά και διάσημα make-over, τα οποία αφορούν την αλλαγή της εμφάνισης (π.χ. “My style rocks” και το επερχόμενο τώρα που γράφεται το άρθρο “Super Makeover”), αυτά που αφορούν την αλλαγή της καθημερινότητας (π.χ. “Survivor”), ενώ από τα πιο παλιά είδη realities είναι αυτό που αφορά παραγωγές τύπου “Candid Camera”. Οι παραγωγές τύπου talent show (π.χ. “Fame Story”), όπου τα ταλέντα συμμετέχουν σε κοινό εγκλεισμό, είτε μπορούν να θεωρηθούν reality ή όχι, αν δεν υπάρχει συμβίωση η οποία τουλάχιστον δεν έχει τηλεοπτική προβολή. Για το τέλος αφήσαμε τα original realities, όπως είναι το “Big Brother”. Κι αν αυτό είναι μια πολύ γνωστή κατάσταση, το Ηνωμένο Βασίλειο, που έχει “τερματίσει” την ιδεολογία reality, σκέφτηκε το 2015 μέχρι και το “I Survived a Zombie Apocalypse”. Πραγματικές αποστολές ειδικών του στρατού στους συμμετέχοντες, για να μην πεθάνουν ή γίνουν ζόμπι στις επόμενες 7 μέρες. Μεγάλος ντόρος έγινε με το “The Circle”, όπου οι συμμετέχοντες μένουν σε ένα κτίριο αλλά δε συναντώνται, επικοινωνούν μόνο με applications και βαθμολογούν ο ένας τον άλλον, ένα format που εφευρέθηκε για το επεισόδιο “Nosedive” του Black Mirror που είδαμε στο Netflix.  

 

Θα μου πείτε τι από αυτά δεν γίνεται στην αληθινή ζωή… Θα έλεγα τα πάντα ή τα περισσότερα αλλά δεν το βγάζουμε και βούκινο, αυτή είναι ίσως η διαφορά που αρέσει στην ψυχολογία του κόσμου. Να βλέπει το ξεγύμνωμα κάποιων, να ταυτιστεί με άκποιον άλλον, να δει αυτά που δεν μπορεί να κάνει ο ίδιος, να δοκιμάσει τη ψυχολογία του. Απλόχερα λοιπόν δημιουργείται η επόμενη γενιά, αυτή που θα αντλεί από τα reality shows και τα social media την καθημερινότητά του, το κουτσομπολιό του, να βγάλει την κακία του, ακόμα να δοκιμάσει τους φίλους του. Κι αυτό γιατί βλέπουεμ συγκρούσεις, τέτοιες που αφορούν απόψεις, αφορούν χαρακτήρες, τσιγκλίζουν, φέρνουν και… φαγούρα. Νομίζουμε πως το σημαντικότερο είναι η αλλαγή κουλτούρας και η επιλογή απομόνωσης, η δημιουργία άποψης μέσα από κατευθυνόμενα μέσα και όχι μέσα από την πραγματική επικοινωνία. Αλλά αυτή είναι η εποχή της τεχνολογίας και των social media. 

Για το www.thelook.gr

Κώστας Προβατάς

4