“Τρίτη μέρα κι έχουν ξεχάσει την ύπαρξη της Φελίτσια στο υπόγειο. Ο κύριος διοικητής δεν ξέρει καν ότι η μαμά της πέθανε, Την πυροβόλησε ένας γιατρός απ’ αυτούς που τους βοηθούσε στα πειράματά τους. Την έπιασε να κάνει ένεση μορφίνης σε κρατούμενη που ήταν στο πρόγραμμα στείρωσης και ούρλιαζε από πόνο. Την πυροβόλησε εξ επαφής. Αυτά όμως τα ‘μαθε πολύ αργότερα η Φελίτσια. Τώρα είναι πεσμένη στο κρύο τσιμέντο, ξυλιασμένη, λιπόθυμη, σουλατσάρουν τα ποντίκια γύρω της, σε λίγο θα την πλησιάσουν…”
Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη όπου και ζει. Σπούδασε στο Ινστιτούτο Διερμηνέων-Μεταφραστών του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης γερμανικά, αγγλικά, ιταλικά και οικονομία. Εργάστηκε για πολλά χρόνια ως καθηγήτρια στο Ινστιτούτο Goethe σε τάξεις ανώτατης βαθμίδας. Έχοντας μια σπουδαία παρακαταθήκη στο χώρο της λογοτεχνίας ως συγγραφέας και μεταφράστρια, η Νόρα Πυλόρωφ έρχεται σε μια αφοπλιστική συνέντευξη στο The Look.Gr
Στο νέο μυθιστόρημα της ο αναγνώστης ταξιδεύει σε εποχές ταραγμένες, από εκτοπίσεις των Εβραίων και το Άουσβιτς μέχρι τη θαμπή, κουρασμένη Ελλάδα του σήμερα. Η συζήτηση μας παρακολουθεί τους 6 ήρωες του μυθιστορήματος της “Συνένοχοι”, εκδόσεις Ψυχογιός, και με αφορμή τα πεπραγμένα τους εξερευνούμε πτυχές του τότε και της σημερινής Ελλάδας. Γιατί συχνά το ανοίκειο συντελείται μπροστά στα ματιά μας, όπως και των 5 συνενόχων του βιβλίου της.
- Μετά την επιτυχημένη «Ανάσα στο σβέρκο» και την επανέκδόση του «Διαμαντένιου Άλφα» έρχονται οι «Συνένοχοι». Παρουσιάστε μας, αν θέλετε, την διαδικασία από τη σύλληψη μέχρι την έκδοση τους.
Μια κλασσική ερώτηση που μου τίθεται κάθε φορά στις παρουσιάσεις των βιβλίων μου είναι πόσα απ’αυτά που γράφω είναι βιωματικά και πόσα μυθοπλασία. Τους λέω τότε για το «συρτάρι» του συγγραφέα, την τράπεζα μνήμης, όπου ισόβια αποταμιεύουμε εμπειρίες, βιώματα, λύπες, χαρές, εικόνες, όχι δικές μας μόνο αλλά και ιστορίες άλλων, ειδήσεις, πληροφορίες, γεγονότα. Είναι εκεί όλα όσα μας έχουν πονέσει στη ζωή μας, οι απώλειες, η επιθετικότητα των άλλων αλλά και η ολιγωρία η δική μας, η ανεπάρκειά μας που τη διαισθανόμαστε αλλά δε θέλουμε να την παραδεχτούμε, μήπως και δεν την αντέξουμε. Το συρτάρι ενίοτε ξεχειλίζει. Η μνήμη γίνεται επιθετική και ανεξέλεγκτη.
Κάπως έτσι έγινε με τις ενοχές. Έπρεπε να λογαριαστώ με το θέμα, καιρό με πολιορκούσε. Ύπουλος αντίπαλος και χλευαστικός, μου έκλεινε το μάτι από τη γωνία. Κάποιοι από τους πρωταγωνιστές είναι αληθινοί. Υπήρξαν. Κάποιοι της φαντασίας, αλλά εκείνοι ήταν κατά παράξενο τρόπο οι μπροστάρηδες που έφτιαχναν την πλοκή. Απ’ αυτό το υλικό άντλησα. Ανέσυρα τους ήρωές μου, τους έδωσα ζωή και φωνή. Αυτοί «ήξεραν» μέχρι το τέλος αλλά και το τέλος.
- Οι ιδεολογικές διαφορές ήταν ικανές να ανοιξουν την κουβέντα των συνταξιδιωτών στο βιβλίο σας. Οι ιδεολογικές έριδες κατά πόσο είναι σε θέση να χτίσουν ανθρώπινα τείχη;
Οι ιδεολογικές έριδες απαρχής κόσμου αποτέλεσαν τροχοπέδη στην εξέλιξη του πολιτισμού. Κι ούτε θα αλλάξει αυτό ποτέ. Είναι στη φύση του ανθρώπου να συσπειρώνεται με τους ομοϊδεάτες του κάτω από την ομπρέλα μιας ιδεολογίας λιγότερο ή περισσότερο εκ του ασφαλούς.
“…θα’πρεπε κάποιος να κάνει μια έρευνα αν όλοι αυτοί που υποτίθεται ότι ευεργέτησαν τον τόπο και έδωσε η Πολιτεία το όνομά τους σε μια οδό αξίζουν πράγματι αυτήν την τιμή”
- Όπως «γαντζώνονται» οι ήρωες του βιβλίου σας πάνω στον άλλο, έτσι γαντζώνονται και οι λέξεις σας που δημιουργούν μια λογοτεχνική διαύγεια. Πόση σημασία δίνεται στο φινίρισμα των φράσεων σας;
Πολύ λίγη. Γράφω όπως μου έρχεται κι εκεί μένει. Δεν αλλάζω σχεδόν τίποτε. Δεν ξέρω αν αυτό είναι καλό ή κακό.
- Παραφράζοντας την εναργή εικόνα των ηλιοτροπίων που αγκυλώνουν και σφίγγουν το τρένο, νιώσατε ποτέ την ομορφιά των ανθρώπων, των πραγμάτων γενικότερα να δένει και να περιορίζει την ύπαρξη σας;
Όλα τα πράγματα έχουν δύο όψεις. Την κρυφή και τη φανερή. Έχουν και πολλές αναγνώσεις. Εξαρτάται από τον τρόπο που βλέπεις κάτι, από τις συνθήκες, από την ψυχολογική σου κατάσταση τη στιγμή που έρχεσαι αντιμέτωπος με ομορφιά ή με ασχήμια.
- «Και η διανόηση και η Επιστήμη εκπορνεύονται», λέτε αναφερόμενη στα χρόνια της χιτλερικής Γερμανίας, φέρνοντας στο νου μου τα γραπτά των Σμιτ και Χάιντεγκερ. Οι σκοπιμότητες της Τέχνης γενικότερα τι αισθήματα σας δημιουργεί;
Ανατριχίλα. Η κρυφή όψη των πραγμάτων. Το από πίσω. Κάτι σαν τα ηλιοτρόπια και την μυστική ζωή τους.
- Το δράμα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης που χάθηκαν μέσα στη λαίλαπα του φασισμού μην αφήνοντας ούτε μια φωτογραφία που να θυμίζει την παρουσία τους επί γης, τονίζεται σε κάποιο σημείο. Ποιες οι πηγές άντλησης πληροφοριών; Σας βοήθησαν οι πρόσφατες ιστορικές ανακαλύψεις;
Δίδαξα πολλά χρόνια στο Ινστιτούτο Goethe γερμανική λογοτεχνία και ιδιαίτερα λογοτεχνία του Ολοκαυτώματος. Ταυτίστηκα μ ’αυτά που διάβαζα, με τάραζαν συθέμελα και με αναστάτωναν. Ήταν που είχα μαζέψει και κατά τα χρόνια των σπουδών μου στη Γερμανία πολλές πληροφορίες από συζητήσεις με Γερμανοεβραίους επιζώντες.
Αργότερα στη Θεσσαλονίκη μίλησα επανειλημμένα με Θεσσαλονικιούς Εβραίους που γύρισαν από τα στρατόπεδα ή με συγγενείς αυτών που δε γύρισαν. Συχνά πυκνά μιλούσαν οι δικοί μου για Εβραίους που ξέραν πριν τον πόλεμο και για τον άδικο χαμό τους. Έπειτα στην Θεσσαλονίκη υπάρχουν πολλά σημεία-μνημεία που συνδέονται με τις εκτοπίσεις Εβραίων συμπολιτών μας. Από κει και πέρα υπήρξε εκτενής βιβλιογραφική έρευνα.
- «…το μέρος το κρυμμένο της ψυχής που φτιάχτηκε από το Θεό για να συγκαλύπτει τα ανοίκεια». Πόσο όμορφη σκέψη! Αυτό το μέρος πόσο καλά είναι φυλαγμένο; Πως αντιδρά στις όποιες «καιρικές συνθήκες» του νου;
Κάτω από το «συρτάρι» υπάρχουν οι «καταπακτές». Φυλάσσονται καλά. Εξαρτάται βέβαια και από τις άμυνες και τους απωθητικούς μηχανισμούς του κάθε ανθρώπου. Ό,τι βγαίνει στην επιφάνεια συνειδητά ή ασυνείδητα και σου προκαλεί ντροπή, «είναι εκεί που σου λέει ο Θεός ότι έκανες λάθος».
- «Είναι η εποχή των ψυχολόγων…»λέτε κάπου σαν μια υπενθύμιση της προφητείας του Αλμπερ Καμύ για τον 21ο αιώνα, τον αιώνα της κατάθλιψης. Η εσωτερική γαλήνη διαταράσσεται από τη σύγχρονη πραγματικότητα, εσείς που ακριβώς την εντοπίζετε; Ποιο είναι το «πρώτο σκαλί» για να πιάσει έδαφος μια ψυχή;
Σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη εποχή οι άνθρωποι βασανίζονται από αισθήματα άγχους που πολλές φορές έχουν γενεσιουργό αιτία τις ενοχές. Στο άγχος ο κίνδυνος σε αντίθεση με τον φόβο, δεν είναι πραγματικός αλλά προέρχεται από μια εσωτερική μη συνειδητή σύγκρουση ή από διαβρωτική ενοχή. Αυτό κατά τη γνώμη μου είναι το πρώτο σκαλί. Οδηγεί στο αίσθημα της ανεπάρκειας, της απόρριψης που με τη σειρά τους δημιουργούν την κατάθλιψη ή ψυχοσωμάτικά προβλήματα, ακραίες συμπεριφορές, βία και επιθετικότητα.
Βάση είναι πάντοτε η παιδική ηλικία και οι φόβοι της, που συχνά τους συνδαυλίζουν οι γονείς, ίσως χωρίς να το συνειδητοποιούν. Οι γονεϊκές τους απαιτήσεις μαζί με τις κοινωνικές ζητούν επιτεύγματα από τα παιδιά και τους έφηβους που πολλές φορές είναι δυσανάλογα με τις ικανότητές τους. Το αίσθημα της μειονεξίας θα συνοδεύει τον νέο άνθρωπο σ’όλη τη ζωή του.
- Από τις σελίδες του βιβλίου σας ξεμυτίζουν εικόνες της σύγχρονης Θεσσαλονίκης. Αν σας ζητούσα δέκα εικόνες της πόλης, ποιες θα ήταν αυτές;
-Η ψαραγορά στο Καπάνι με τις πανέξυπνες ατάκες των πωλητών.
-Η ερημωμένη στοά Μοδιάνο.
– Ο Λευκός Πύργος (τετριμμένο, ε;) με την αρμονία του όγκου του, κομμάτι της ψυχής μου
-Τα εναπομείναντα παλιά σπίτια της Άνω Πόλης. Και ας έχουν ρημάξει τα περισσότερα.
-Τα ταβερνάκια της Άνω Πόλης, και ένα συγκεκριμένα που στέκεται ο ιδιοκτήτης πίσω από τον πάγκο και σου τηγανίζει τις πιο τραγανές πατάτες.. Δε θα΄θελε να πω τ’όνομά του, είναι από άλλο ανέκδοτο αυτός, («μου φτάνουν οι πελάτες που έχω, δε θέλω άλλους» – δικά του λόγια).
– Φυσικά οι ομπρέλες του Ζογγολόπουλου με φόντο τον Θερμαϊκό.
– Οι φωτογραφίες της παραλιακής όλες τις ώρες της ημέρας και σ’όλες τις καιρικές συνθήκες από τον φίλο μου το Γιάννη τον Βανίδη.
– Κλασσικό βέβαια: Τα ηλιοβασιλέματα από τα κάστρα.
-Η πλατεία Αριστοτέλους στις 8 το πρωί την Κυριακή. Άλλη αίσθηση!
-Η Καμάρα, με το τσούρμο τα περιστέρια που με ανατριχιάζουν καμιά φορά, τόσα πολλά που είναι, και η Ροτόντα με την κομψή γραμμή της. Με μια ματιά δυο μνημεία στο οπτικό μου πεδίο, χρονικά μακριά το ένα από το άλλο.
11. «Πτέρυγα στο ΑΧΕΠΑ… γελάω κάτω από τα μουστάκια μου…αν ήξεραν από πού προέρχονται τα λεφτά», ριζοσπαστική δήλωση του ήρωα σας, αλλά πέρα ως πέρα αληθινή. Φιλανθρωπία, ευεργεσίες κι ηθική. Θα ήθελα την τοποθετήση σας
Δε συμβαδίζουν απαραίτητα. Πνεύμα και ηθική, βροντοφώναζε ο έρμος ο Αυλωνίτης. Την έπαθε βέβαια και ξεμπροστιάστηκε. Επειδή ήταν ταινία. Στη ζωή δε βγαίνουν στην επιφάνεια οι κομπίνες και οι μαμουνιές. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα ανθρώπων που κυνηγώντας την υστεροφημία «αγόρασαν» τα εύσημα, την αναγνώριση, τον σεβασμό και την εκτίμηση χρησιμοποιώντας χρήματα βρώμικα, πολλές φορές και αιματοβαμμένα για να στηρίξουν κάποιο έργο που εξυπηρετούσε κοινωνικούς σκοπούς.
Υπάρχει βέβαια η άποψη: «Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Αν πρόκειται να ευεργετηθούν άνθρωποι δε θα εξετάσουμε από πού προέρχονται τα λεφτά». Δεν έχω απάντηση επ’ αυτού. Πραγματικά είναι ένα δίλημμα. Όπως θα’πρεπε κάποιος να κάνει μια έρευνα αν όλοι αυτοί που υποτίθεται ότι ευεργέτησαν τον τόπο και έδωσε η Πολιτεία το όνομά τους σε μια οδό αξίζουν πράγματι αυτήν την τιμή.
- Η λύση των συνενόχων έχει φέρει στην επιφάνεια κάποια νέα συγγραφική σας πρόθεση;
Γράφω όντως κάτι καινούργιο, εντελώς διαφορετικό
Γρηγόρης Δανιήλ, για το The Look.Gr
2
