Αυτήν την εβδομάδα το thelook.gr σκιαγραφεί έναν κορυφαίο συγγραφέα του 20ου αιώνα τον Κοσμά Πολίτη
Ο Κοσμάς Πολίτης (ψευδώνυμο του Πάρη Ταβελούδη) παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην λογοτεχνική ιστορία το 1930 έχοντας περάσει τα 40 του χρόνια. Ανήκει κι αυτός στην θρυλική γενιά του ’30 και κατέχει σημαντικότατη θέση ανάμεσα τους. Στον Κοσμά Πολίτη η τέχνη κι η ζωή αποτελούν τέτοια αδιάσπαστη ενότητα, ώστε ο λόγος έρχεται μονάχα σαν φυσικό επακόλουθο και μάλιστα σαν πράξη, που δεν μπορεί να την αποφύγει, όσο κι αν προσπαθεί ο εσωτερικός άνθρωπος.
«Δε συνέβη καμία μεταβολή στη ζωή μου. Δεν ξέρω που ν’ αποδώσω τη διάθεση που νιώθω απόψε να δω τις σκέψεις μου αραδιασμένες πάνω στο χαρτί. Δεν έχω καμία κλίση για τη φιλολογία- ούτε βέβαια είμαι ερωτευμένος. Ο έρωτας; Κάποιος είπε πως είναι μια εφεύρεση που ο καθένας την νομίζει δική του. Εγώ δεν είμαι εφευρέτης. Είμαι αρχιτέκτονας. Ένα μυαλό θετικό….»
Κάπως έτσι ξεκινά το πρώτο του βιβλίο «Το Λεμονοδάσος- ιστορία μιας ζωής». Ο Κοσμάς Πολίτης είναι από τους λογοτέχνες που διαφέρει από τους άλλους της γενιάς του. Έβγαλε το βιβλίο και το άφησε να πάρει το δρόμο του χωρίς να δημιουργήσει θόρυβο όπως οι ομότεχνοι του ,και βρήκε αμέσως ανταπόκριση. Στο πρώτο του αυτό βιβλίο η κριτική μπορεί να βρήκε πολλά ελαττώματα, αλλά φαινόταν μέσα από τις σελίδες του ένας συγγραφέας συγκροτημένος που συνδυάζει τον ελεύθερο στοχασμό με έναν ιδιαίτερο λυρικό οίστρο.
«Σκέψου τώρα, Βίργκω, που θα καταντούσαμε ύστερ’ από το γάμο. Το ηρωικό φτερούγισμα θα σταματούσε μετά από λίγο καιρό και θα βρισκόμαστε αντίκρυ ο ένας στον άλλον μέσα στις εκνευρισμένες μικρότητες της καθημερινής μας ζωής. Δε θα μας έμενε ούτε η ανάμνηση του έρωτα μας- θα την είχε σπαράξει το τέρας της πραγματικότητας…»
Το παραπάνω απόσπασμα ουσιαστικά αποτυπώνει την ιδεολογική και λογοτεχνική στάση του συγγραφέα απέναντι στα πράγματα. Το πρωτόλειο «Λεμονοδάσος», είναι γραμμένο εν είδει ημερολογίου, αντίθετα ο επόμενος μεγάλος λογοτεχνικός σταθμός (μεσολαβούν άλλα 2 λογοτεχνήματα) η «Eroica», είναι το μυθιστόρημα που αναδύει μια μυστική γοητεία, συνδυάζει την παρθενική λυρική διάθεση, το γνήσιο πάθος και τον στοχασμό.
«Στα χρόνια εκείνα το παρόν ζούσε με αυτοτέλεια κι έφτιανε ιστορία- ώρα με την ώρα…», κι αυτό πραγματικά είναι: ένα χρονικό μιας «αξεθύμαστης» εφηβείας σε μια πόλη άγνωστη (θα μπορούσαμε να πούμε κι απίθανη). Η κεντρική σκέψη του μυθιστορήματος που είναι ένας ύμνος στη ζωή αφορά όχι την έκταση της, αλλά την ένταση της! Η ένταση της ζωής με ένα ωραίο στοιχείο που είναι ο ηρωισμός. Ο Φώτος Πολίτης στην πρώτη έκδοση της «Eroica » σημειώνει πώς «…δεν έχει καμία σχέση με τα προηγούμενα βιβλία του Κοσμά Πολίτη. Είναι ένα βιβλίο πρωτότυπο στο γράψιμο, θερμό, ποιητικό απ’ την αρχή ως το τέλος». Θα πρόσθετα ακόμη πως στο βιβλίο τα ίδια τα πρόσωπα «εξουσιάζουν» την αφήγηση, χωρίς όμως και να κινούνται αδέσμευτα.
Δύο ακόμα σημαντικοί σταθμοί είναι τα βιβλία του «Το Γύρι» (1944) και «Στου Χατζηφράγκου» (1962). Το πρώτο είναι οι αναμνήσεις του από την ομώνυμη γειτονιά στην Πάτρα, ενώ το δεύτερο «…είναι η αναδίπλωση του θέματος του Γυριού»,γράφει σκωπτικά ο Λίνος Πολίτης. Το μυθιστόρημα ξεκινά με τα νέα που φέρνουν τα παιδιά στου Χατζηφράγκου από τις λεμβοδρομίες στο Κιαι και εξελίσσεται παρουσιάζοντας πανοραμικά τη ζωή στην πρωτεύουσα της Ιωνίας στα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα. Πρόκειται ουσιαστικά για μια καταγραφή της χαμένης ευτυχίας πριν την καταστροφή, αλλά με την επίγνωση της καταστροφής.
«Κάποιες φορές, τη νύχτα, σηκώνεις τη ματιά σου κι αγνάντευεις τ’ άστρα, περιμένοντας μήπως σταλάξουνε κάποιο βάλσαμο, κάποια παρηγοριά ή ελπίδα. Μα εκείνα λάμπουνε παγερά και ατσαλένια. Ωστόσο κοίτα να! Χάραξε κιόλα η ανατολή κι έρχεται κύματα κύματα το φως για μια παγκόσμια ελπίδα»…από τους ωραιότερους επιλόγους της λογοτεχνίας μας. Μαγεία λέξεων και σκέψεως!
Η πεζογραφία του Κοσμά Πολίτη δεν είναι εύκολη, έχει υψηλό επίπεδο ψυχικής και καλλιτεχνικής καλλιέργειας και απαιτεί κόπο από τον αδαή αναγνώστη, έχει όμως ένα άρωμα μεθυστικό. Τόσο μεθυστικό ώστε κατάφερε να ξεχωρίσει σε μια γενιά που έχει αφήσει το στίγμα της πλατιά στην λογοτεχνία του τόπου μας. Τρεις φορές τιμήθηκε με το κρατικό βραβείο, δύο μυθιστορήματος «Eroica» και «Στου Χατζηφράγκου» και ένα διηγήματος με την «Κορομηλιά» Το 1961 έγινε επίτιμο μέλος της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών. Ως πρωτεργάτης της ίδρυσης της Ε.Δ.Α για τον αριστερισμό του θα συλληφθεί από την Χούντα των Συνταγματαρχών, χρονιά θανάτου της γυναίκας του. Το 1973 λόγω καρδιακής κι αναπνευστικής ανεπάρκειας θα μπει στον Ευαγγελισμό και μετά σε οίκο ευγηρίας κι ένα χρόνο μετά θα καταλήξει στον Ευαγγελισμό.
Εργογραφία του Κοσμά Πολίτη: «Λεμονόδασος»[μυθιστόρημα], «Εκάτη»[μυθιστόρημα], «Ελεονόρα» [διήγημα], «Eroica»[μυθιστόρημα], «Μαρίνα» [διήγημα], «Τζούλια»[διήγημα], «Το Γύρι»[μυθιστόρημα], «Το ρέμα»[διήγημα], «Ένα διπλό»[διήγημα], «Κωνσταντίνος ο Μέγας»[θεατρικό], «Πρώτη Ανάσταση» [διήγημα], «Κορομηλιά»[διήγημα], «Στου Χατζηφράγκου»[μυθιστόρημα], «Μάρκο Πόλο»[εργασία πάνω στα ταξίδια του], «Τέρμα»[μυθιστόρημα-ημιτελές], «Καϊάφας»[αφήγημα]
Ο επίλογος στον ίδιο τον λογοτέχνη «…είμαι βέβαιος πως τη στιγμή αυτή κάποιο πρόσωπο περιδιαβάζει έξω, κάτω από το μαγεμένο σεληνόφωτο, μέσα σ’ εν’ από τα πιο θαυμαστά τοπία του κόσμου. Όμως δε βγαίνω να το συναντήσω, προτιμώ να κάθομαι κλεισμένος και να γράφω. Θα γράφω κάθε μέρα ό,τι βλέπω ενδιαφέρον. Αρχίζω από σήμερα, μ’ όλο που δεν συνέβη τίποτα ιδιαίτερο. Γράφω την ημερομηνία για να την θυμούμαι: 22 του Μάρτη***.»
8
