Συνέντευξη: Σωτήρης Λαμπαδαρίδης "Υπήρξα πνευματικό παιδί του Δημήτρη και της Χαρίκλειας Μυταρά"

Ο κύριος Σωτήρης Λαμπαδαρίδης είναι αρχιτέκτων και καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης. Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μένανδρος ένα καλαίσθητο λευκωματικό αφιέρωμα για την Κωνσταντινούπολη κι ο φωτογραφικός του φακός γίνεται το όχημα επικοινωνίας με τη βυζαντινή Τέχνη και γενικότερα με τη βυζαντινή Κληρονομιά.

Στη συνέντευξη που μας παραχώρησε μιλάει για την Κωνσταντινούπολη και την πλούσια αρχιτεκτονική κληρονομία της, για το δάσκαλο του Δημήτρη Μυταρά, αλλά και για τις σχέσεις μας με τη γείτονα χώρα. Ο κύριος Σωτήρης Λαμπαδαρίδης έρχεται στο The Look.Gr !

1. «Αν η γη ήταν ένα κράτος, η πρωτεύουσά του θα ήταν η Κωνσταντινούπολη», είπε ο Μέγας Ναπολέων. Σε σας τι αισθήματα δημιουργεί αυτή η πόλη;

Όταν βρίσκομαι στις όχθες του Βοσπόρου, τα διαφορετικά στρώματα όλων των αιώνων έρχονται στα μάτια μου . Αγαπάω αυτόν τον ανεμοστρόβιλο εικόνων, όπου παρόν και παρελθόν αναμιγνύονται αξεδιάλυτα .

2. Πριν λίγες μέρες κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μένανδρος ένας καλαίσθητος λευκωματικός τόμος αφιερωμένος στην Κωνσταντινούπολη που έχει την υπογραφή σας. Πως ξεκίνησε η ιδέα της κυκλοφορίας αυτών των σπάνιων φωτογραφιών σας;

Το πρώτο μου ταξίδι στην Κωνσταντινούπολη το έκανα στα τριάντα πέντε μου χρόνια . Εκείνη τη στιγμή δεν σκεφτόμουν παρά μόνο τις διακοπές . Και αίφνης όλα τα μνημεία και τα ερείπια του Βυζαντίου παρουσιάστηκαν μπροστά μου . Άρχισα να φωτογραφίζω και αυτό συνεχίστηκε και στα επόμενα ταξίδια, αποφασίζοντας να κάνω ένα έργο πάνω στην Πόλη . Είναι οι εικόνες μέσα από την αποτύπωση του φωτογραφικού μου φακού, που παίρνει σαν αφετηρία αυτό που υπάρχει και προσπαθεί να φανταστεί, με τη μεγαλύτερη δυνατή αληθοφάνεια, αυτό που είχε υπάρξει κάποτε .

3. Ουσιαστικά μιλάμε για ένα σπάνιο αρχειακό υλικό. Περιγράψτε μας, αν μπορείτε, ποια είναι τα διαφορετικά σημεία που θα βρει ο αναγνώστης σε αυτό το βιβλίο.

Το Συλλεκτικό αυτό Λεύκωμα χωρίζεται σε δύο μέρη . Τα ιστορικά κείμενα που αναφέρονται κυρίως στους Έλληνες της Πόλης και τους διωγμούς, είναι γραμμένα από τον αξιότιμο καθηγητή Νικόλαο Ουζούνογλου. Το αρχειακό υλικό ( επιστολικά δελτάρια και σπάνιες γκραβούρες ) από το αρχείο των εκδόσεων ΜΕΝΑΝΔΡΟΣ . Το φωτογραφικό υλικό είναι μία επιλογή εικόνων που τράβηξα στη διάρκεια των τελευταίων είκοσι πέντε χρόνων και αποτυπώνουν τους τρείς πολιτισμούς – τον Ρωμαϊκό, τον Ελληνικό Βυζαντινό και τον Οθωμανικό, καθώς επίσης και τη σύγχρονη και καθημερινή ζωή της Κωνσταντινούπολης .

4. Υποθετικά μιλώντας, αν δεν ήταν η Κωνσταντινούπολη, για ποια άλλη ιστορική πόλη θα αποτολμούσατε μια παρόμοια φωτογραφική της αποτύπωση;

Θα ήθελα πολύ να φωτογραφίσω και να συγκεντρώσω υλικό για την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, από την ίδρυσή της από τον Μέγα Αλέξανδρο, έως σήμερα.

Η βυζαντινή αρχιτεκτονική και η ζωγραφική παρέμειναν ομοιόμορφα και ανώνυμα και αναπτύχθηκαν μέσα σε μια άκαμπτη παράδοση

5. Εκμεταλευόμενος την ιδιότητα του καθηγητή ιστορίας της Τέχνης, ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της Βυζαντινής Τέχνης. Θα μπορούσατε επιγραμματικά να μας εξηγήσετε τους βασικούς της πυλώνες;

Το κυρίως χαρακτηριστικό της Βυζαντινής τέχνης, αφορά σχεδόν αποκλειστικά τη θρησκευτική έκφραση, ειδικά με τη μετάφραση της εκκλησιαστικής θεολογίας σε καλλιτεχνικούς όρους. Τα ψηφιδωτά και οι τοιχογραφίες αντανακλούν τη λειτουργία τους ως στατικές, συμβολικές εικόνες του θεϊκού και του Απόλυτου. Η βυζαντινή αρχιτεκτονική και η ζωγραφική ( η μικρή γλυπτική παρήχθη κατά τη βυζαντινή εποχή), παρέμειναν ομοιόμορφα και ανώνυμα και αναπτύχθηκαν μέσα σε μια άκαμπτη παράδοση. Το αποτέλεσμα ήταν ένα εκλεπτυσμένο στυλ, που σπάνια ισοδυναμούσε με τη δυτική τέχνη.

6. Σχεδόν 550 χρόνια της πτώσης της κι ακόμα στη συνείδηση του Έλληνα η Κωνσταντινούπολη ασκεί τέτοια επιρροή. Από που νομίζετε ότι πηγάζει αυτός ο πόθος για τη χαμένη Πόλη;

Η Κωνσταντινούπολη δεν ήταν δική τους, ήταν Ελληνική. Την πήραν με τη βία. Όταν σου παίρνουν με την βία το σπίτι, τη χώρα που ζεις , δεν μπορείς ποτέ να ξεχάσεις. Αν δεν μπορείς να γυρίσεις πίσω , πάντα τα νοσταλγείς, πάντα τα σκέφτεσαι ακόμη και αν δεν έχεις ζήσει εκεί, αλλά έχουν ζήσει οι προγονοί σου.

7. Πρόσφατες τουρκικές ενέργειες αμαυρώνουν το ιστορικό παρελθόν της Πόλης κι σαφώς το θρησκευτικό της υπόβαθρο κι ό,τι αυτή πρεσβεύει για τον Έλληνα Χριστιανό ορθόδοξο. Που εντάσσεται πιστεύετε όλο αυτό το τουρκικό παραλήρημα; Είναι καθαρά επικοινωνιακό ή έχει και εθνικιστικές ρίζες;

Οι δύο λαοί ζούσαν εδώ και αιώνες μαζί και είναι φυσικά γνωστό ότι οι διεκδικήσεις των Τούρκων, μέσα από αξιώσεις και απαιτήσεις, είχαν πάντα άξονα την υποταγή, προκειμένου να επεκταθούν εδαφικά, πολιτικά και πολιτισμικά προς τη Δύση . Αυτό γινόταν άλλοτε με βίαιες εθνικιστικές ενέργειες και άλλοτε με επικοινωνιακά μέσα . Η συνύπαρξη όμως των δύο λαών πρέπει να υπάρχει πάντα με βάση το Διεθνές Δίκαιο που καθορίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους .

8. Θα θέλα να μου πείτε αν υπήρξε κάποιο σημείο της μακράς συλλογής φωτογραφιών για την έκδοση του έργου που να σας προβλημάτισε. Κάποια φωτογραφία που ηθελημένα παραλήφθηκε ή κάποιο σημείο που να υποσκελίστηκε για χάρη κάποιου πιο σημαντικού.

Στο Λεύκωμα αυτό έγινε ιδιαίτερη προσπάθεια να επιλεγούν οι πιο αντιπροσωπευτικές φωτογραφίες που απεικονίζουν με τον καλύτερο τρόπο τόσο την ιστορία όσο και την καθημερινότητα της Κωνσταντινούπολης . Και αυτό έχει επιτευχθεί . Φυσικά θα μπορούσαν να περιληφθούν και άλλες, όμως θα αύξανε τον όγκο του βιβλίου κατά πολύ, και αυτό δεν ήταν κατ’ ανάγκη απαραίτητο . Προσωπικώς είμαι ικανοποιημένος από το ιστορικό και αισθητικό αποτέλεσμα και αυτό οφείλεται σε όλους τους συντελεστές αυτής της συλλεκτικής έκδοσης .

9. Πριν κάποια χρόνια συμμετείχατε σε έναν αφιερωματικό τόμο για τον μεγάλο ζωγράφο Δημήτρη Μυταρά. Μιλήστε μας λίγο γι’ αυτή σας τη συμμετοχή.

Υπήρξα πνευματικό παιδί του Δημήτρη και της Χαρίκλειας Μυταρά από τη δεκαετία του ’70, όταν τους είχα δασκάλους , στις σχολές Δοξιάδη .Έκτοτε μας συνέδεε βαθιά φιλία και συνεργασία σε θέματα Τέχνης . Ήταν τιμή για εμένα να συμμετέχω σε διάφορες εκδηλώσεις, εκθέσεις και εκδόσεις για τον μεγάλο αυτό Καλλιτέχνη . Η αισθητική μου παιδεία έχει τις ρίζες της σε αυτή τη σχέση

10. Ο μεγάλος Αμερικανός φωτογράφος Asel Adams αναφέρει πως: Υπάρχουν πάντα δύο άνθρωποι σε κάθε φωτογραφία, ο φωτογράφος κι ο θεατής. Ποια είναι η γνώμη σας; Σας βρίσκει σύμφωνη η άποψη του Adams ή θεωρείτε ότι ο θεατής έρχεται σε δεύτερο πλάνο;

Ο φωτογράφος παρουσιάζει, επικοινωνεί την φωτογραφία όπως ένα έργο τέχνης . Ο θεατής, την αισθάνεται και τη συλλαμβάνει σαν οπτική εικόνα της στιγμής, που αποτυπώνει τα διαφορετικά συναισθήματα, ανάλογα με τις εμπειρίες του .Ακριβώς αυτή η επικοινωνία δημιουργεί και μια μοναδική μεταξύ τους σχέση .

11. Οι φωτογραφίες του βιβλίου σας είναι ένα μαγικό ταξίδι στο χρόνο. Εγκλωβίζοντας το χρόνο σε ένα φωτογραφικό ενσταντανέ νιώθετε τρόπον τινά κι ως ένας καθοριστικός παράγων στη χρονική ροή;

Οι φωτογραφίες του Λευκώματος ” Η Πόλη που δεν έζησα ” είναι πράγματι ένα ταξίδι στο χρόνο, όπου το παρελθόν είναι πάντα παρόν .

12. Κλείνοντας θα θελα να μου πείτε αν έχετε ήδη στο μυαλό σας την επόμενη σας φωτογραφική περιπέτεια κι αν ναι που επικεντρώνεται;

Θα ήθελα να ολοκληρώσω μια νέα φωτογραφική δουλειά που έχει ξεκινήσει εδώ και καιρό με θέμα : ” Άνθρωποι πίσω από την πόλη ” . Μία καταγραφή για την καθημερινότητα και τη ζωή των απλών ανθρώπων των πόλεων στην Ελλάδα .