“Ήπια το αίμα λαίμαργα- απ’ την πληγή- στην άκρη των δαχτύλων σου, αυτά- που κάποτε έπλαθαν με πάθος το κορμί μου…”
Η Τσαμπίκα Χατζηνικόλα γεννήθηκε την δεκαετία του ’70 στην Ρόδο. Από το νησί των Ιπποτών, με ενδιάμεσους σταθμούς τα Ιωάννινα και το Λονδίνο, αναπόσπαστοι κρίκοι μέχρι την αναγόρευσή της ως διδάκτορ Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, χαράζει σήμερα με την πρώτη της ποιητική συλλογή μια αμυχή στα “ακρόδαχτυλα” της λογοτεχνική μας ιστορίας.
Τα ακροδάχτυλα των ποιητικών της κόσμων έφτασαν να αγγίξουν σε σύντομο χρονικό διάστημα και τη διεθνή λογοτεχνική κοινότητα. Πριν λίγες εβδομάδες η ποιητική της συλλογή «Ακροδάχτυλα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις, καταχωρήθηκε στη βιβλιοθήκη του Χάρβαρντ!
Για τη διάκριση αυτή αλλά και για το ξεδίπλωμα της ποιητικής της φυσιογνωμίας έρχεται σε μια ειλικρινή συνέντευξη στο The Look.Gr
- Τα «Ακροδάχτυλα» της ποίησης μέχρι ποιους κόσμους της σκέψης σας μπορούν να αγγίξουν;
Τα «Ακροδάχτυλα» είναι το ορατό μέρος όσων βιώνουμε. Ωστόσο, είναι και αυτά που καταγράφουν μεγάλο μέρος των αισθήσεών μας και κάποτε αισθητοποιούν πόθους μας. Είναι λοιπόν αμφίδρομη η λειτουργία τους και ως τέτοια μπορούν τα «Ακροδάχτυλα» της ποίησης, μα και κάθε ποιήματος ή λέξης που μας συγκλονίζει, να φτάσουν στους πιο κρυφούς κόσμους των σκέψεών μας, ακόμα και των ανομολόγητων στον εαυτό μας.
- Οι λυρικές ενσταλάξεις των στίχων διαπερνούν τις σελίδες του βιβλίου σας. Που οφείλετε αυτόν τον καθάριο λυρισμό της ποιητικής σας έκφρασης;
Ίσως στο γεγονός ότι τα περισσότερα ποιήματά μου γράφτηκαν μετά από μια εικόνα, λέξη ή ανάμνηση που βγήκε στην επιφάνεια και με συγκίνηση ξανά. Ίσως δε στο ότι όσα ποιήματα βλέπετε στα «Ακροδάχτυλα» ελάχιστα ξαναδουλεύτηκαν και κάποια από αυτά καθόλου, διατηρώντας έτσι την αρχική ένταση των λέξεων.
- «…θυμάται μια ζωή να κρύβει και να κρύβεται απ’ τον έρωτα». Πως γίνεται να κρυφτείς από τη λαίλαπά του;
Φαντάζει ίσως περίεργο κι όμως δεν είναι μέσα στην παραδοξότητά του. Είναι αυτό ο φόβος απέναντι στην ίδια τη ζωή, ο φόβος να φτάσεις το μαχαίρι μέχρι το κόκκαλο, να αφεθείς να πληγωθείς, αλλά και ο τρόμος σου απέναντι στο να αποδεχθείς πως αναπόφευκτα μπορεί εσύ να πληγώσεις τον ίδιο σου τον εαυτό μα και τον άλλο, το πιθανό αντικείμενο του πόθου σου.
- Ψευδαισθήσεις, η πρώτη ενότητα της ποιητικής συλλογής. Μήπως τελικά ο έρωτας είναι το ένδυμα σε μια ψευδαίσθηση της αγάπης; Ή απλά ως αδαείς χορεύουμε στο ρυθμό του;
Ποτέ δε μαθαίνουμε από τον έρωτα˙ κάθε φορά που ερωτευόμαστε είναι πάντα η πρώτη φορά. Και όταν λέμε σ’ αγαπώ, νιώθουμε πως είναι μεγαλύτερο και εντονότερο από την προηγούμενη φορά που αγαπήσαμε. Ο έρωτας ο ίδιος είναι ψευδαίσθηση όσο και για όσο εμείς του επιτρέπουμε να παραμένει τέτοιος.
- Ψηλαφώντας τα Ακροδάχτυλα της μνήμης σας, μοιραστείτε μαζί μας το χρονικό της σύλληψης και αποτύπωσης της συλλογής σας.
Τα ποιήματα που περιλαμβάνονται στην πρώτη μου ποιητική συλλογή γράφτηκαν σε ένα διάστημα δύο περίπου χρόνων. Καθένα από αυτά προέκυψε από την τυχαία ανάγνωση μιας εξίσου τυχαίας λέξης, το άκουσμα ενός τραγουδιού στο ραδιόφωνο ή και από συζητήσεις με φίλους. Τα περισσότερα από αυτά γράφτηκαν με μολύβι αρχικά στο πίσω μέρος λογοτεχνικών βιβλίων που διάβαζα και μετά αντιγράφηκαν. Όταν συζητήσαμε με τον κύριο Γκιώνη, τον εκδότη των εκδόσεων Πόλις, την προοπτική μιας ποιητικής συλλογής, έπρεπε να γίνει μία επιλογή. Σ’ αυτό με βοήθησε ο επόπτης της διδακτορικής μου διατριβής, καθηγητής κύριος Πέτρος Θέμελης. Ήταν και ο πρώτος που διάβασε όλα μου τα ποιήματα.
Η σιωπή πονάει περισσότερο από τα λόγια…
- «…τέχνη της εξαπάτησης όχι της αποπλάνησης», λέτε σε κάποιο σημείο. Μιλήστε μας για αυτή την λεπτή διαφορά στο κομμάτι του έρωτα.
Η αποπλάνηση είναι για μένα η τέχνη στην οποία όλοι συμμετέχουμε – άλλοτε λιγότερο, κάποτε περισσότερο – όταν εμπλακούμε στο παιχνίδι του έρωτα, προκειμένου να σαγηνεύσουμε και να προσελκύσουμε το αντικείμενο του πόθου μας. Δυστυχώς και η εξαπάτηση είναι μέρος του ίδιου παιχνιδιού, όταν όμως αυτό βρίσκεται πια κοντά στο τέλος˙ όταν ο έρωτας έχει τελειώσει και προσπαθεί κανείς με τεχνάσματα να συγκαλύψει, να κρύψει, να αποσιωπήσει, με το πρόσχημα πως δε θέλει να πληγώσει. Αλίμονο σ’ εκείνον που θα βρεθεί απέναντι στον πρώτο και θα αγνοεί – ηθελημένα ή μη – την «υφή» αυτού του «παιχνιδιού».
- Τα «αποσιωπητικά» μιας σχέσης πόσα μυστικά μπορούν να κρύβουν;
Όσα περιλαμβάνονται και στο παιχνίδι της «εξαπάτησης». Η σιωπή πονάει περισσότερο από τα λόγια, καθώς αφήνει περιθώρια παρανοήσεων, αλλά κυρίως ελπίδων που ουσιαστικά δεν υφίστανται.
Απαραίτητο συστατικό κάθε αγγίγματος είναι πρώτα απ’ όλα να νιώθεις. Από εκεί ξεκινούν όλα…
- Τα άκρα γεύονται, κρατούν, ψηλαφούν τον Έρωτα στην ποιητική σας συλλογή. Ποιο είναι το καθοριστικό σημείο, πιστεύετε, όπου η επαφή διαπερνά το υλικό και φωλιάζει στις μύχιες πλευρές της ύπαρξής μας;
Απαραίτητο συστατικό κάθε αγγίγματος είναι πρώτα απ’ όλα να νιώθεις. Από εκεί ξεκινούν όλα, διαφορετικά το άγγιγμα μένει πάντα λειψό και δε σε οδηγεί πουθενά. Είναι κατά κάποιο τρόπο το μέσο για να διοχετεύσεις στον άλλο όσα κρατάς στις «μύχιες πλευρές της ύπαρξής σου», όπως πολύ εύστοχα το διατυπώσατε.
- «Ήσουν ο Νάρκισσος, μα εγώ δε θα μπορούσα να ‘μαι η ηχώ του». Παράξενος στίχος και συνάμα γοητευτικός. Αυταρέσκεια και Έρωτας δύο ανθρώπων. Υπάρχει τρόπος συνύπαρξης;
Όχι, σαφώς όχι. Ο έρωτας είναι η μεγάλη μας παγίδα. Συχνά ερωτευόμαστε ανθρώπους με τους οποίους δε θα μπορούσαμε να είμαστε ποτέ «συμβατοί», δεν έχουμε τίποτα κοινό μαζί τους. Κι όμως επιμένουμε γνωρίζοντας το αποτέλεσμα, πως δηλαδή κάποια στιγμή όλο αυτό, για το οποίο προσπαθούμε, δε θα αντέξει, θα καταρρεύσει.
Η αυταρέσκεια του άλλου μας ελκύει συχνά, καθώς, όταν ερωτευόμαστε, βλέπουμε στα μάτια του όχι εμάς αλλά τον τρόπο που εμείς τον κοιτάμε και τον θαυμάζουμε. Αυτή είναι η μεγάλη απάτη, μόνο δική μας όμως που ηθελημένα τη διατηρούμε. Και αυτό διαρκεί μέχρι εμείς να κουραστούμε να αναζητάμε στα μάτια του άλλου το απίθανο, λίγο έρωτα για το πρόσωπό μας και όχι μόνο για τον ίδιο˙ ή μέχρι ο Νάρκισσος να αισθανθεί πως έχει πια εξαντληθεί για τα μάτια μας και να φύγει.
- «Οι Λέξεις» είναι από τα ποιήματα που ξεχωρίζω. Αλήθεια οι λέξεις, τα λόγια σε μια σχέση πόσο αναπόδραστα καθορίζουν την πορεία της; Το συναίσθημα μπορεί να υποταχθεί στην «ευτέλεια» των λόγων;
Τα λόγια καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό μία σχέση είτε γιατί ειπώθηκαν και πλήγωσαν ή έβαλαν τα πράγματα στη σωστή τους διάσταση είτε γιατί δεν ειπώθηκαν ποτέ ή έστω τη στιγμή που θα έπρεπε. Ωστόσο, λόγια χωρίς πράξεις είναι κοινός τόπος ότι δεν έχουν καμιά βαρύτητα, καμία απολύτως σημασία.
Δε θεωρώ ότι τα λόγια είναι «ευτελή» και ούτε υποβιβάζουν τη σημασία του συναισθήματος. Είναι συναισθήματα που δεν μπορείς, δε θες ή και δε γίνεται πολλές φορές να εκφράσεις – κάποιες φορές δεν υπάρχει λόγος να το κάνεις, αφού αυτά είναι σαφή. Από την άλλη, είναι και κείνα τα συναισθήματα που θέλεις να τα ακούσεις, να τα δεις γραμμένα σε μικρά σημειώματα, ακόμα και τα συναισθήματα που ξέρεις ότι πληγώνουν. Αλλιώς, αν δεν τα ακούσεις ποτέ, μπορεί να μείνεις πάντα με ανοιχτές πληγές.
- «Άτυχος ήταν πάντοτε στον έρωτα και στον θάνατο». Δυο κορυφαίες φάσεις της ζωής κι ανάμεσα τους ο αστάθμητος παράγοντας της Τύχης. Μια περίεργη ισορροπία σε ένα μεστό δίστιχο. Αναλύστε μας το «ζύγισμα» της κάθε έννοιας σε αντιστοιχία με την άλλη.
Ο στίχος προέκυψε βλέποντας ξανά μία σκηνή από την ταινία «Θάνατος στη Βενετία», νομίζω ότι είναι η τελευταία σκηνή του έργου στην οποία ο πρωταγωνιστής καταπονημένος από την ασθένειά του παρακολουθεί στην παραλία τον νεαρό, αντικείμενο του πόθου του, και πεθαίνει μην έχοντας καταφέρει να τον κερδίσει. Θεωρώ ότι η τύχη είναι σημαντικός παράγοντας στη ζωή μας, αλλά πολύ σημαντικότερος παράγοντας είμαστε εμείς οι ίδιοι και η θέλησή μας να αλλάξουμε ή να πάρουμε όσα νομίζουμε ότι από τύχη βρέθηκαν στο δρόμο μας.
Τόσο ο έρωτας όσο και ο θάνατος καθορίζουν σημαντικά τη ζωή μας. Για το θάνατο δε νομίζω πως μπορούν να ειπωθούν πολλά, αυτός είναι το τέλος του ορατού, αν φυσικά υποθέσουμε ή δεχθούμε ότι υπάρχει και κάτι άλλο. Όσο για τον έρωτα αυτός είναι ζωή και θάνατος για τον ερωτευμένο. Την ίδια στιγμή που νιώθει γεμάτος ζωή, την ίδια στιγμή μπορεί να φτάσει και στην ύψιστη απελπισία.
- Πριν λίγες μέρες η ποιητική σας συλλογή «Ακροδάχτυλα» καταχωρήθηκε στη βιβλιοθήκη του Χάρβαρντ. Αν μη τι άλλο μια ύψιστη διάκριση! Ποια τα συναισθήματα που συνόδευσαν την συγκεκριμένη κίνηση του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ;
Για την εξαιρετική τιμή της καταχώρησης της συλλογής μου στη βιβλιοθήκη του Χάρβαρντ με ενημέρωσε ο κύριος Κατσαμάκης, ο οποίος εργάζεται ως βιβλιοθηκονόμος στην Ακαδημία Αθηνών. Μου φάνηκε απίστευτο, ακόμα αυτήν την αίσθηση έχω. Δε νομίζω πως μπορώ να εκφράσω τι ένιωσα τη στιγμή της ανακοίνωσης.
- Μια νέα χρονιά ξεκινά, τι εύχεστε να πάρουν φεύγοντας τα ξωτικά των εορτών; Τι προσδοκάτε στην αυγή του νέου έτους;
Να πάρουν μαζί τους δισταγμούς και φόβους. Η δεύτερη ερώτηση είναι πολύ δύσκολη, ίσως γιατί στοχεύει σ’ αυτά που λέγαμε πιο πάνω, στους ανομολόγητους μύχιους πόθους.
Γρηγόρης Δανιήλ, για το The Look.Gr
4
