Ένας άντρας, μια γυναίκα, ένας πίνακας και ένα χρονικός ορίζοντας που μεσολαβεί ανάμεσα στην γνωριμία τους μέχρι τη δολοφονία της γυναίκας από το χέρι του εραστή της.
«…και ήταν λες κι οι δύο μας να είχαμε ζήσει σε παράλληλα στενά περάσματα ή τούνελ, χωρίς να ξέρουμε πως προχωράμε ο ένας δίπλα στον άλλο, σαν παρόμοιες ψυχές σε παρόμοιους καιρούς, για να συναντηθούμε εκεί που τελειώνουν τα περάσματα…”
Γράφτηκε το 1948. 30 χρόνια μετά ο συγγραφέας του επέφερε κάποιες αλλαγές. Είναι το πρώτο -ουσιαστικά- εκδοθέν έργο του μεγάλου Αργεντίνου συγγραφέα Ερνέστο Σάμπατο. Η πρωτοτυπία του έργου έγκειται σε 2 μεγάλες παραμέτρους. Αρχικά το βιβλίο έχει μια νέα έκφραση που δεν ομοιάζει με τα σύγχρονα μυθιστορήματα του καιρού του. Από την άλλη δεν θυμίζει σε καμία περίπτωση ισπανόφωνη λογοτεχνία. Μόνο τα ονόματα και κάποια τοπωνύμια έρχονται να μας θυμίσουν την προέλευση του βιβλίου.
«Πόσες φορές αυτός ο καταραμένος διχασμός της συνείδησης μου δεν υπήρξε ένοχος για φρικτές πράξεις!»
Η παραπάνω φράση είναι μια στιγμή αυτοκριτικής του ήρωα του βιβλίου, του Χουάν Πάμπλο Καστέλ. Ο Σάμπατο δημιουργεί έναν ιδιότυπο ήρωα, καταθλιπτικό εγκλωβισμένο στη μοναξιά του καλλιτέχνη.
«Στην ψυχή μου έχω φιλοξενήσει πολλές φορές την απληστία, την αλαζονεία, την πλεονεξία και τη χυδαιότητα…(ενώ)…πάντα κοίταζα με αντιπάθεια μέχρι και αηδία τον κόσμο»
Ο Χουάν Πάμπλο έχει όλα τα χαρακτηριστικά του αντι-ήρωα που όμως ο αγώνας του για συναισθηματική επιβίωση θα ξεκλειδώσει τον καγκελόφραχτο κόσμο του.
Ενώ όμως ο Σάμπατο μας αναλύει μέχρι τα μύχια της ψυχής τον ήρωα Χουάν Πάμπλο, αντίθετα στην Μαρία Ιριμπάρνε υπάρχει ένα ηθελημένο πέπλο σκιάς. Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση που χρησιμοποιεί εξυπηρετεί αυτό τον σκοπό. Οι όποιες σκιές υπάρχουν είναι γιατί κι ο ίδιος ο Χουαν Πάμπλο δεν έφτασε στην αποκάλυψη της αλήθειας γι’ αυτή την γυναίκα. Η Μαρία Ιριμπάρνε παραμένει ένα μυστήριο, γι’ αυτό και εκτοξεύεται στην σφαίρα του ακαθόριστα μαγικού!
«Ο σαρκικός έρωτας καθόλου δεν με καθησύχασε, αντίθετα με αναστάτωσε περισσότερο, έφερε νέες και βασανιστικές αμφιβολίες, οδυνηρές καταστάσεις έλλειψης κατανόησης, σκληρούς πειραματισμούς με τη Μαρία.»
Δίπλα στους δύο βασικούς ήρωες κινείται μια ομάδα προσώπων. Ξεχωρίζει ο τυφλός κύριος Αλιέντε, ο επίσημος σύζυγος της Μαρίας Ιριμπάρνε που η σιωπή του κρύβει μια ένταση και θα φανεί στο τέλος του βιβλίου.
Ο Σάμπατο, λοιπόν, δημιουργεί ένα λογοτεχνικό «ύμνο» για το ασίγαστο πάθος των ανθρώπων που κάνει πολύ ακαθόριστα τα σύνορα ανάμεσα στην λογική και την τρέλα που τις περισσότερες φορές συνεπικουρείται από το μίσος και την ζήλεια.
«…σιγά σιγά ανασηκώθηκα, η θλίψη μου άρχισε να μεταβάλλεται σε αγωνία, το μίσος ενάντια στη Μαρία σε μίσος ενάντια στον εαυτό μου και η αποχαύνωσή μου σε μια ξαφνική ανάγκη να τρέξω στο σπίτι μου»
Το κλίμα του βιβλίου είναι συνεχώς ένας ηλεκτρισμένος αγχωτικός έρωτας κι ο συγγραφέας κατέχει άψογα την ψυχαναλυτική προσέγγιση ώστε να φτάνει μέχρι τα ενδόμυχα της ανθρώπινης ύπαρξης.
Πέρα όμως από το καθαρό ιδεολογικό κομμάτι του βιβλίου, θα σταθώ και στην άψογη περιγραφή του συγγραφέα και στην δημιουργία λογοτεχνικών εικόνων που μας φέρνουν στο νου κλασικά ρωσικά μυθιστορήματα. Παραθέτω δύο στιγμές λογοτεχνικής τελειότητας!
«Η Μαρία σηκώθηκε σιωπηλά, με μιαν απέραντη κούραση, ενώ το βλέμμα της (πόσο καλά το γνώριζα!) σήκωνε την κινητή γέφυρα που ένωνε καμιά φορά τα πνεύματα μας»
«Δεν ξέρω πόση ώρα κύλησε στα ρολόγια, από κείνο τον ανώνυμο και παγκόσμιο χρόνο των ρολογιών, που είναι ξένος στα δικά μας αισθήματα, στη μοίρα μας, στη διαμόρφωση ή στο γκρέμισμα ενός έρωτα, στην αναμονή ενός θανάτου.»
Ένας θάνατος, που γεμίζει σκοτάδι και τη ψυχή του Χουάν Πάμπλο καθώς νιώθει μια σκοτεινή σπηλιά να μεγαλώνει μέσα στο σώμα του. Αν κάτι αφήνει ξεκάθαρα το βιβλίο του Ερνέστο Σάμπατο είναι το άπιαστο της ευτυχίας που περνά μέσα από τα λόγια της Μαρίας σε μια στιγμή ειλικρινής εξομολόγησης, σε μια και μόνη στιγμή ολόφωτης αποκάλυψης της: «Η ευτυχία περιβάλλεται από πόνο».
Τελικά τα «τούνελ» δυο ανθρώπων ψυχών συναντιούνται; Υπάρχουν εκείνα τα περάσματα που κάνουν εφικτή τη παράλληλη πορεία; Ο Χουάν Πάμπλο παραδέχεται πως όχι
«…υπάρχει μόνο ένα τούνελ, σκοτεινό και μοναχικό: το δικό μου, το τούνελ όπου είχα περάσει τα παιδικά μου χρόνια, τα νιάτα μου, όλη μου τη ζωή»
Το βιβλίο είναι ένα ακόμα λογοτεχνικό καταφύγιο. Ο αναγνώστης θα δοκιμάσει να βρει τα δικά του ψυχικά περάσματα που θα τον οδηγήσουν στην ανακάλυψη του δικού του «τούνελ».
Διαβάστε σχετικό άρθρο για το βιβλίο:
3
