Τι κοινό μπορεί να έχει ο Μπελίνι με τον Μοντεβέρντι; Εκτός του ότι και οι δύο έχουν γράψει όπερα, κανένα. Εγώ που το έψαξα λίγο βρήκα κάποιους χρονικούς κοινούς παρανομαστές που συνδέουν την Νόρμα του Μπελίνι σε σκηνοθεσία του Κάρλους Παντρίσσα και της διεθνώς αναγνωρισμένης θεατρικής ομάδας των Καταλανών Λα Φούρα ντελς Μπάους, με τον Ορφέα του Μοντεβέρντι από το ντουέτο εννοιολογικής τέχνης ΦΥΤΑ.

Γράφει ο Γιάννης Ζαμπατής

 

Σαν σήμερα πριν δύο χρόνια ήμουνα στο Ηρώδειο για να δω εκείνη την «αλλιώτικη» Νόρμα του Μπελίνι, που δίχασε το κοινό και όλοι μιλούσαν γι’ αυτήν.

Πέρσι τέτοιο καιρό ετοιμαζόμασταν για την Queer εκδοχή της όπερας του Μοντεβέρντι «Ορφέας», που ανατέθηκε από την Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ στο ντουέτο εννοιολογικής τέχνης ΦΥΤΑ, αλλά ακυρώθηκε τελευταία στιγμή λόγω της πανδημίας.

Φέτος λοιπόν, μπορεί να μην την δούμε στην σκηνή, όμως τώρα που μιλάμε, γίνονται τα γυρίσματα της ταινίας για την Queer αυτή εκδοχή της όπερας, και πάλι σε σκηνοθεσία του ντουέτου ΦΥΤΑ, όπου έρχεται στο σήμερα και ο Ορφέας είναι Πρωθυπουργός και παντρεύεται τον αγαπημένο του Euri…!!!

Και βέβαια, κοινός παρανομαστής και ένας φίλος από τα παλιά, ο Σταμάτης Πακάκης, ένας ξεχωριστός καλλιτέχνης που συμμετέχει στο «Ορφέα», ενώ συμμετείχε και στην «Νόρμα» στην εξαιρετική Χορωδία της ΕΛΣ υπό την διεύθυνση του Αγαθάγγελου Γεωργακάτου.

 

Η διασκευή της όπερας Ορφέας από τα ΦΥΤΑ με τίτλο «ΟΡΦΕΑΣ 2020» ακολουθεί δοµικά αφηγηµατικά στοιχεία του αυθεντικού κειµένου, αλλά τοποθετεί τη δράση στο κοντινό µέλλον µιας χώρας σαν την Ελλάδα, ανοίγοντας θέµατα όπως οι ριζοσπαστικές πολιτικές και η έννοια της «επανάστασης» στον ύστερο καπιταλισµό, η σχέση «ανατολής» και «δύσης», οι µύθοι του ελληνισµού, καθώς και οι τρόποι που νεοσυντηρητικές πολιτικές µπορούν να οικειοποιηθούν δικαιωµατικούς λόγους των ΛΟΑΤΚΙ κοινοτήτων.

 

Ο Ορφέας αποτελεί μια από τις πρώτες όπερες στην ιστορία του είδους και αυτό τον καθιστά ένα έργο εξαιρετικά ευέλικτο στις διασκευές, καθώς γράφτηκε πριν παγιωθούν οι σκηνικές συµβάσεις της όπερας.

Από αυτή την άποψη, ήταν ένα έργο κατάλληλο να «κουηροποιηθεί» υπερβαίνοντας τις αισθητικές και τους επικοινωνιακούς κώδικες µιας άλλης εποχής.

Στην ανακατασκευή του έργου ORFEAS 2020 από τα ΦΥΤΑ, ο µπαρόκ ήχος ενώνεται µε ρετρο-φουτουριστικά συνθεσάιζερ των ’80s, η οπερατική εκφορά του λόγου µε την αυτοαναφορική και µεταδραµατική προσέγγιση της περφόρµανς αρτ.

Ο ζωντανός θεατρικός χώρος µε ένα ποστ-ίντερνετ πολυµεσικό ψηφιακό πλέγµα και οι πληθωρικές οπτασίες των θεϊκών χαρακτήρων του µύθου µε τις σύγχρονες θεότητες της queer DIY πανκ µόδας.

Για την queer εκδοχή του Ορφέα, τα ΦΥΤΑ σημειώνουν: 

«Το έργο παρουσιάζεται σε µια κρίσιµη στιγµή της ελληνικής και ευρωπαϊκής ιστορίας, εν µέσω συζητήσεων γύρω από τον (υποτιθέµενο) πόλεµο των πολιτισµών και µιας γενικότερης επιστροφής σε νεο-αντιδραστικά αφηγήµατα και πολιτικές.

Έναυσµα για το γράψιµο της παράστασης αποτέλεσε η κανιβαλιστική οχλαγωγία που ακολούθησε τη δολοφονία του ακτιβιστή και drag queen Ζακ Κωστόπουλου / Zackie Oh.

Τι ακριβώς µάθαµε για την ελληνική κοινωνία εκείνη την περίοδο και τι επιφυλάσσει το µέλλον τόσο για την Ελλάδα όσο και για την Ευρώπη σε σχέση µε τα ανθρώπινα δικαιώµατα;

Πόσο δεδοµένα θα είναι τα κεκτηµένα των πολιτικών αγώνων του 20ού αιώνα;».

 

Τη μουσική σύνθεση υπογράφουν η Αντριάνα Μίνου, ο Αλέξανδρος Δρόσος και ο Φιλ Ιερόπουλος, τη μεταγραφή ο Αλέξανδρος Δρόσος και ο Ιάσων Μαρμαράς και το λιμπρέτο η Αντριάνα Μίνου και ο Φοίβος Δούσος.

Η μουσική διεύθυνση ανήκει στον Ιάσωνα Μαρμαρά, ενώ η σκηνοθεσία είναι του Φιλ Ιερόπουλου.

Συμμετέχει ένα καστ ανερχόμενων μονωδών, οι Γεώργιος Ιατρού, Λητώ Μεσσήνη, Διαμάντη Κριτσωτάκη, Νίκος Ζιάζιαρης, Σταμάτης Πακάκης, Γιώργος Ρούπας και Αντώνης Σταμόπουλος.

Στον ρόλο της Λογικής το ολόγραμμα της Έλενας Ακρίτα.

 

Οι συντελεστές του Οrfeas 2020 έτοιμοι για δράση!

 

Από το Backstage των γυρισμάτων της ταινίας «Ορφέας 2021»

 

 

Για όλα αυτά όμως θα μιλήσουμε σύντομα, ευχόμενοι να μιλάνε πλέον όλοι για τον «ΟΡΦΕΑ».

 

Πολύς λοιπόν ο ντόρος για την «αλλιώτικη» Νόρμα του Μπελίνι που δίχασε το κοινό, εξοργίζοντας τους υποστηρικτές της κλασσικής όπερας που περίμεναν την ρομαντική προσέγγιση που στην ουσία περιορίζει το ενδιαφέρον στο τραγούδι.

Διότι παρά τη φήμη της, η Νόρμα είναι μια όπερα αφηγηματικά αδύναμη που πραγματεύεται τους κρυφούς έρωτες της πρωθιέρειας των Γαλατών, με τον Ρωμαίο ανθύπατο Πολιόνε, που απέκτησε μαζί του δύο παιδιά και την απιστία του με την νεότερη ιέρεια των Δρυίδων Ανταλτζίζα.

Ο σκηνοθέτης Κάρλους Παντρίσσα με την ανατρεπτική διάσημη ομάδα των Καταλανών Λα Φούρα ντελς Μπάους, μεταφέρουν την ιστορία του έργου σε ένα φουτουριστικό νησί κατά το έτος 2050, κατακλυσμένο από πλαστικά απόβλητα.

Σε ένα μέρος όπου οι άνθρωποι δεν κάνουν παιδιά εκτός από την πρωθιέρεια που έχει αποκτήσει δύο με τον Πολιόνε.

 

 

Εμπνευσμένοι από το έργο «H γέννηση της τραγωδίας από το πνεύμα της μουσικής» του Νίτσε, οι Λα Φούρα ντελς Μπάους συνδέουν το μύθο της Νόρμα με τις αγωνίες του σημερινού ανθρώπου και την καταστροφή του περιβάλλοντος και δημιουργούν μια πραγματική εμπειρία 360 μοιρών μέσα στο Ηρώδειο, όπου το κοινό και η σκηνή έγιναν ένα.

Εδώ έρχεται και ένα εντυπωσιακό βίντεο, που λειτουργεί σα δεύτερος αφηγητής, με τεχνητά δάση, τοίχους από ολογράμματα και διαφύλαξη της χλωρίδας που προβάλλονται στο τοίχο του Ηρώδειου.

 

 

Και σε συνδυασμό με τους προσεγμένους φωτισμούς της Ελευθερίας Ντεκώ και τα εντυπωσιακά φουτουριστικά κοστούμια που θυμίζουν Mad Max, Star Wars και Cirque du Soleil Eurovision, όπως ανέφεραν οι πολέμιοι της μοντέρνας αυτής εκδοχής, δημιούργησαν ένα πραγματικά υπέροχο οπτικό θέαμα που κατά την ταπεινή μου άποψη έφερε την αντίστιξη στην αδύναμη δραματουργία της όπερας του Μπελίνι.

Το πιο ανατρεπτικό στοιχείο των σκηνικών είναι ο μεταλλικός κίτρινος φλούο γερανός που αντικατέστησε το παραδοσιακό δέντρο (γκυ) των Γαλατών, που ομολογώ σε ξενίζει με το πρώτο αντίκρισμα μέχρι να τον συνδέσεις με την υπόλοιπη δραματουργία.

Το ίδιο και οι δύο διάφανοι κάδοι με νερό που επιπλέουν σαν άψυχα τα δύο παιδιά σε στάση εμβρύου.

 

 

Εγώ λοιπόν ως οπαδός του μοντέρνου και της Πίνα Μπάους, βρήκα άκρως εντυπωσιακό το οπτικό αυτό υπερθέαμα με το βίντεο, τους φωτισμούς, τα φωτεισμένα με led κοστούμια και τους ακροβάτες, σε αντίθεση τώρα με το καστ που κάπως με απογοήτευσε.

Δυστυχώς εδώ πιάστηκα αδιάβαστος και δεν είχα την τύχη να ακούσω την Ιταλίδα σοπράνο Κάρμεν Τζανναττάζιο στο ρόλο της Νόρμα και την Ρουμάνα Τσέλια Κοστέα στο ρόλο της Ανταλτζίζα και πήγα στη μοναδική μέρα με τις δεύτερες διανομές με την Αμερικανή Μάρτζορι Όουενς και την Μολδαβή Έλενα Κασσιάν στους αντίστοιχους ρόλους.

Κατά γενική ομολογία πολύ υποτονικές ειδικά στο πρώτο μέρος μέχρι να ζεσταθούν και η μαγευτική άρια της επίκλησης στη θεά «Casta Diva» χάθηκε στο πουθενά.

Μπορεί και η Τζαναττάζιο να μην έχει το μέταλλο και το βιμπράτο της Κάλλας που θέλει ο απαιτητικός ρόλος της Νόρμα, αλλά σίγουρα πιο καλλιεργημένη φωνή.

Ο Πολωνός Άρνολντ Ρουτκόφσκι ως Πολιόνε αρκετά σφιγμένος χωρίς την δύναμη που απαιτεί η ακουστική του Ηρώδειου.

 

 

Η Χορωδία της ΕΛΣ, που συμμετείχε και πάλι ο Σταμάτης Πακάκης, υπό τη διεύθυνση του Αγαθάγγελου Γεωργακάτου, δεμένη και ευαίσθητη με κάλυψε πλήρως στα χορωδιακά μέρη του έργου, που γέμιζε υπέροχα την μακρόστενη σκηνή.

Τέλος, καλή θα έλεγα η διεύθυνση της ορχήστρας από τον ανερχόμενο Γιώργο Μπαλατσινό που θα απέδιδε μάλλον καλύτερα σε κλειστό χώρο.

Μια εμπειρία ακόμη λοιπόν θα έλεγα που θα άγγιζε το τέλειο με ένα καλύτερο καστ που απαιτούν τέτοια έργα…

 

 

 

1