Αρχείο της ΕΡΤ
Αφιερώματα με σπάνιο οπτικοακουστικό υλικό

Από Δευτέρα 8 έως και Κυριακή 14 Δεκεμβρίου 2025

Εξαιρετικά αφιερώματα με σπάνιο οπτικοακουστικό υλικό ψηφιοποίησε και παρουσιάζει το Αρχείο της ΕΡΤ, την εβδομάδα από Δευτέρα 8 έως και Κυριακή 14 Δεκεμβρίου 2025.

Τιμώντας την επέτειο μνήμης της σφαγής των Καλαβρύτων, στις 13 Δεκεμβρίου 1943, ολοκαύτωμα που καταγράφηκε ως το μεγαλύτερο μαζικό έγκλημα κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου στην Ελλάδα, το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει ένα επετειακό ντοκιμαντέρ αφιερωμένο στις Καλαβρυτινές γυναίκες που επέζησαν και, μέσα από τη φρίκη, τον θάνατο και τα ερείπια, κατάφεραν να σώσουν τα παιδιά τους. Συγκλονιστικές μαρτυρίες των γυναικών που βίωσαν τα γεγονότα ζωντανεύουν εκείνη την ημέρα.

Ακόμη, ξεχωριστά είναι τα αφιερώματα στην Παγκόσμια Ημέρα για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (10 Δεκεμβρίου), στον ποιητή-στιχουργό Νίκο Γκάτσο, στον σπουδαίο γελοιογράφο, ζωγράφο, στιχουργό και θεατρικό συγγραφέα Μέντη Μποσταντζόγλου (Μποστ), στον στιχουργό Άλκη Αλκαίο, στην ηθοποιό Τζόλυ Γαρμπή, στον Βρετανό πεζογράφο Τζον Λε Καρέ, καθώς και στο μουσικό άλμπουμ «Τραγούδια του δρόμου» του Μάνου Λοΐζου, που κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του 1974.

Τα αφιερώματα αναρτώνται στον ιστότοπο της ΕΡΤ
www.ert.gr/ert-arxeio/ καθώς και στη σελίδα του Αρχείου στο Facebook www.facebook.com/ERTarchive

 8 Δεκεμβρίου 1911: Γέννηση του Νίκου Γκάτσου
«Η περιπέτεια ενός ποιήματος: Νίκος Γκάτσος-Μίκης Θεοδωράκης

Σειρά μουσικών εκπομπών για τη μελοποιημένη ποίηση. Σε κάθε επεισόδιο παρουσιάζεται το έργο ενός ποιητή και η μελοποίηση κύκλου ποιημάτων του από έναν συνθέτη. Στη συγκεκριμένη εκπομπή, παραγωγής 1991, σκιαγραφείται το πορτρέτο του Νίκου Γκάτσου και παρουσιάζονται τραγούδια βασισμένα στην ποίησή του και μελοποιημένα από τον Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος μιλάει για τη συνεργασία τους. Ο συνθέτης αποκαλύπτει πώς ύστερα από μια τυχαία συνάντησή τους προέκυψε το ποίημα «Μυρτιά», το οποίο μελοποίησε ο ίδιος, κι άλλα άγνωστα περιστατικά από την καλλιτεχνική τους συνεργασία, κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στο άλμπουμ «Θαλασσινά φεγγάρια».

Για τον Νίκο Γκάτσο μιλούν, επίσης, ο συνθέτης Μάνος Χατζιδάκις, ο φιλόλογος και κριτικός θεάτρου Κώστας Γεωργουσόπουλος και ο κριτικός λογοτεχνίας Αλέξανδρος Αργυρίου. Κατά τη διάρκεια της εκπομπής, η Βίκυ Μοσχολιού, η Μαρία Δημητριάδη, ο Γιάννης Θωμόπουλος και o Μάνος Μουντάκης ερμηνεύουν τραγούδια από το άλμπουμ «Θαλασσινά φεγγάρια» και γενικότερα από τη συνεργασία Γκάτσου-Θεοδωράκη. Παράλληλα προβάλλεται φωτογραφικό υλικό, ενώ απαγγέλλονται ποιήματα από τη μοναδική ποιητική συλλογή που εξέδωσε ο Νίκος Γκάτσος, την «Αμοργό».

Σενάριο-σκηνοθεσία: Γιάννης Σολδάτος

9 Δεκεμβρίου: Αφιέρωμα στην ηθοποιό Τζόλυ Γαρμπή
«Θέατρο της Δευτέρας» – «Το μπουρίνι»

Το Αρχείο της ΕΡΤ θυμάται τη δημοφιλή και ταλαντούχα ηθοποιό του παλιού ελληνικού κινηματογράφου Τζόλυ Γαρμπή, η οποία έφυγε από τη ζωή στις 9 Δεκεμβρίου 2002, μέσα από τη θρυλική εκπομπή «Θέατρο της Δευτέρας» και τη συμμετοχή της στην παράσταση «Το μπουρίνι», έργο του Δημήτρη Μπόγρη. Πρόκειται για μια δραματική ηθογραφία του 1934, εμπνευσμένη από τα ήθη του ελληνικού νησιωτικού χώρου, γραμμένη με αυθορμητισμό και λαϊκό αίσθημα. Η διάχυτη γοητεία μιας νεαρής και όμορφης φιλοξενούμενης ανιψιάς, που καταφθάνει στο σπίτι του φαρμακοποιού Φούτση, θα προκαλέσει μπουρίνι αναταραχής εν μέσω του καλοκαιριού. Τον ρόλο της θείας ενσαρκώνει η Τζόλυ Γαρμπή. Πρωταγωνιστούν, επίσης, οι ηθοποιοί: Κώστας Αρζόγλου, Βασίλης Τσάγκλος, Ειρήνη Κουμαριανού, Γιάννης Ροζάκης, Αννίτα Δεκαβάλα κ.ά.

Σκηνοθεσία: Λάμπρος Κωστόπουλος
Τηλεσκηνοθεσία: Στέλιος Ράλλης
Σκηνικά-κοστούμια: Στέλιος Ορφανίδης
Μουσική επιμέλεια: Δανάη Ευαγγελίου
Διεύθυνση παραγωγής: Στέλιος Αντωνιάδης
Παραγωγός: Κωστής Λειβαδέας
Πρώτη τηλεοπτική προβολή: 6 Απριλίου 1981

10 Δεκεμβρίου: Παγκόσμια Ημέρα για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα
«Η εποχή των εικόνων» – «Newtopia: The State of Human Rights»

Η εκπομπή με θέμα τις εικαστικές τέχνες, που παρουσιάζει κι επιμελείται η Κατερίνα Ζαχαροπούλου, παρακολουθεί την πολιτιστική επικαιρότητα σε πανελλήνιο και διεθνές επίπεδο. Η συγκεκριμένη εκπομπή, που προβλήθηκε τον Νοέμβριο του 2012, στο πλαίσιο του κοινωνικού αφιερώματος «Why Poverty» της δημόσιας Tηλεόρασης, ταξιδεύει στη βελγική πόλη Μέχελεν (Mechelen) και παρουσιάζει τη διεθνή έκθεση σύγχρονης τέχνης Newtopia: The State of Human Rights. Εβδομήντα πέντε και πλέον, καλλιτέχνες απ’ όλο τον κόσμο εξετάζουν την εξέλιξη των ανθρώπινων δικαιωμάτων και την ιστορία διεκδίκησής τους από το 1948, έτος οικουμενικής διακήρυξης για τα ανθρώπινα δικαιώματα, έως και τις ημέρες μας. Η Ελληνίδα επιμελήτρια Κατερίνα Γρέγου μάς ξεναγεί στις θεματικές ενότητες της έκθεσης.

Παράλληλα, η κάμερα περιηγείται στους χώρους της έκθεσης και σε συγκεκριμένα έργα. Ανάμεσα στους καλλιτέχνες που εκθέτουν είναι ο Άντι Γουόρχολ, ο Στέλιος Φαϊτάκης, ο Κώστας Τσώλης, η Μαρίνα Αμπράμοβιτς, η Μόνα Χατούμ, ο Ίλια Καμπάκοφ, ο Γκέντελ Γκιρς, καθώς και ο Χανς Χάακε.

Σκηνοθεσία: Αννίτα Κουτρούλη
Έρευνα-Επιμέλεια-Παρουσίαση: Κατερίνα Ζαχαροπούλου 

10 Δεκεμβρίου 2012: Θάνατος του στιχουργού Άλκη Αλκαίου
«Η άλλη μεριά του φεγγαριού»

Τον Άλκη Αλκαίο, έναν από τους σημαντικότερους στιχουργούς μας, παρουσιάζει ο Λευτέρης Παπαδόπουλος. Τραγούδια του ερμηνεύουν ζωντανά στο πλατό, με ορχήστρα που διευθύνει ο Γιάννης Ιωάννου, οι Θάνος Μικρούτσικος, Βασίλης Παπακωνσταντίνου, Αλκίνοος Ιωαννίδης, Σωκράτης Μάλαμας, Μανώλης Μητσιάς, Δημήτρης Μητροπάνος, Γιώργος Νταλάρας, Μίλτος Πασχαλίδης, Χρήστος Θηβαίος, Μανώλης Λιδάκης, Μελίνα Κανά, Μαρία Δημητριάδη. Την εκπομπή, παραγωγής 2003, παρουσιάζει η ηθοποιός Γωγώ Μπρέμπου.

Σκηνοθεσία: Βασίλης Θωμόπουλος
Δημοσιογραφική επιμέλεια: Νίκος Μωραΐτης

Το αφιέρωμα θα αναρτηθεί στη σελίδα του Αρχείου στο Facebook (www.facebook.com/ERTarchive) 

11  Δεκεμβρίου: Διεθνής Ημέρα Βουνού
Βουνά της Μακεδονίας

Το επεισόδιο του οικολογικού ντοκιμαντέρ, παραγωγής 1997, παρουσιάζει τη φυσική, γεωλογική και ιστορική ταυτότητα του Φαλακρού Όρους και της Μακεδονίας, από τη χλωρίδα-πανίδα έως τον τρόπο ορογένεσης και τον σχηματισμό των λεκανοπεδίων. Αναφέρεται στους αρχαίους λαούς της περιοχής και στις μυθολογικές ιστορικές τους διασυνδέσεις, περιγράφει τις κορυφές, τα μονοπάτια, τα σπήλαια και τα ιδιαίτερα γεωλογικά φαινόμενα του βουνού, μαζί με χαρακτηριστικά χωριά. Το επεισόδιο κλείνει με ανησυχία για την ανθρώπινη επέμβαση στο περιβάλλον και τις συνέπειες της υπερβολικής εξόρυξης.

Σκηνοθεσία: Στέργιος Μήτας

12 Δεκεμβρίου: Αφιέρωμα στον Βρετανό πεζογράφο Τζον Λε Καρέ
«Οι κεραίες της εποχής μας»

Ο Τζον Λε Καρέ (ψευδώνυμο του Ντέιβιντ Κόρνγουελ), ο εμβληματικός συγγραφέας της κατασκοπευτικής λογοτεχνίας, έφυγε από τη ζωή πριν από πέντε χρόνια, στις 12 Δεκεμβρίου 2020. Στα πιο διάσημα έργα του περιλαμβάνονται «Ο κατάσκοπος που γύρισε από το κρύο», «Κι ο κλήρος έπεσε στον Σμάιλι», «Η ρωσική εστία», «Ο ράφτης του Παναμά», «Ο επίμονος κηπουρός». «Οι κεραίες της εποχής μας» ταξιδεύουν στην Κορνουάλη, στην κατοικία του διάσημου Βρετανού πεζογράφου, ο οποίος μας ξεναγεί στους χώρους του, και μιλάει στον φακό της εκπομπής για τους λόγους που τον ώθησαν στη συγγραφή, για τους τόπους, τις ιστορίες και τους ανθρώπινους χαρακτήρες των βιβλίων του.

Μυστικός πράκτορας ο ίδιος, την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, ξετυλίγει πτυχές της κατασκοπείας της εποχής εκείνης κάνοντας σύγκριση με τη σύγχρονη εποχή. Καταθέτει, επίσης, την προσωπική του άποψη για ζητήματα της διεθνούς πολιτικής σκηνής, ενώ ταυτόχρονα τονίζει το χρέος του να αρθρώνει ο ίδιος ελεύθερο πολιτικό λόγο ενάντια στην επικρατούσα άποψη. Γίνεται, επίσης, λόγος για την κινηματογραφική μεταφορά των βιβλίων του, όπως για το «Τραγούδι της Ιεραποστολής – The Mission Song» (2006) και τον «Επίμονο κηπουρό» (2005). Στη διάρκεια της εκπομπής, ο Τζον Λε Καρέ διαβάζει αποσπάσματα από βιβλία του. Επιμέλεια-παρουσίαση: Μικέλα Χαρτουλάρη, Ανταίος Χρυσοστομίδης

Σκηνοθεσία-σενάριο: Ηλίας Δημητρίου
Διεύθυνση φωτογραφίας: Glaudio Bolivar
Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος
Εκτέλεση παραγωγής-παραγωγός: Θάνος Λαμπρόπουλος – ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ
Παραγωγή: ΕΡΤ (2007)

13 Δεκεμβρίου 1995: Θάνατος του Μέντη Μποσταντζόγλου
«Νυχτερινός επισκέπτης»       

Για την επέτειο 30 ετών από τον θάνατο του σπουδαίου Έλληνα γελοιογράφου, ζωγράφου, στιχουργού και θεατρικού συγγραφέα, Μέντη Μποσταντζόγλου (Μποστ), το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει συνέντευξή του στον Άρη Σκιαδόπουλο σε επεισόδιο της σειράς εκπομπών «Νυχτερινός επισκέπτης», παραγωγής 1995.
Ο Μποστ μιλάει για τη ζωή του και την πολύπλευρη καλλιτεχνική πορεία του.

Παρουσιαστής-αφηγητής: Άρης Σκιαδόπουλος
Σκηνοθέτης: Παναγιώτης Κακαβιάς

13 Δεκεμβρίου 1943: Η σφαγή των Καλαβρύτων
Στην Καλαβρυτινή γυναίκα – Αφιέρωμα

Για την επέτειο μνήμης της σφαγής των Καλαβρύτων, ολοκαύτωμα που καταγράφηκε ως το μεγαλύτερο μαζικό έγκλημα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου στην Ελλάδα, το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει ένα επετειακό ντοκιμαντέρ αφιερωμένο στις Καλαβρυτινές γυναίκες που επέζησαν και μέσα από τη φρίκη, τον θάνατο και τα ερείπια κατάφεραν να σώσουν και να αναθρέψουν τα παιδιά τους. Στις 13 Δεκεμβρίου 1943, οι γερμανικές κατοχικές δυνάμεις εκτελούν τον άρρενα πληθυσμό της πόλης, αλλά και των γύρω περιοχών, με τραγικό απολογισμό περισσότερους από 1.000 νεκρούς, ενώ παραδίδονται στις φλόγες περισσότερες από 1.000 οικίες και λεηλατούνται οι περιουσίες των κατοίκων. Συγκλονιστικές μαρτυρίες των γυναικών που βίωσαν τα γεγονότα ζωντανεύουν εκείνη την ημέρα, ενώ θυμούνται τις ώρες που οι Ναζί έκλεισαν τα γυναικόπαιδα στο δημοτικό σχολείο, τις στιγμές που αντίκρισαν τους νεκρούς τους στον τόπο της εκτέλεσης, αλλά και τις συνθήκες μέσα στις οποίες κατάφεραν και επιβίωσαν την επόμενη ημέρα.

Σκηνοθεσία: Μάχη Λιδωρικιώτη
Μουσική: Πάνος Τσαπάρας
Παραγωγή: 1991

Το αφιέρωμα θα αναρτηθεί στη σελίδα του Αρχείου στο Facebook (www.facebook.com/ERTarchive)

14 Δεκεμβρίου 1974: 
Κυκλοφορεί το μουσικό άλμπουμ «Τραγούδια του δρόμου» του Μάνου Λοΐζου
«Τραγούδια που έγραψαν ιστορία» – «Μη με ρωτάς» (1974)

Μουσικό ντοκιμαντέρ, το οποίο παρουσιάζει τραγούδια-σταθμούς του ελληνικού πενταγράμμου και καταγράφει τις μαρτυρίες των ίδιων των δημιουργών και μελετητών του κάθε μουσικού είδους. Το συγκεκριμένο επεισόδιο, παραγωγής 2007, αναφέρεται στο τραγούδι «Μη με ρωτάς», σε μουσική-στίχους Μάνου Λοΐζου- Λευτέρη Παπαδόπουλου από τον δίσκο «Τραγούδια του δρόμου» του 1974, ένα από τα πιο προσωπικά τραγούδια του Μάνου Λοΐζου, που γράφτηκε στη διάρκεια της Χούντας και κυκλοφόρησε μετά την πτώση της, το 1974. Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, βασικός συνεργάτης και αγαπημένος φίλος του Λοΐζου, μιλάει για τη συνεργασία  τους, την αιτία και τους στόχους αυτού του τραγουδιού, τον ρόλο και τη βαρύτητα των στίχων, το μουσικό στίγμα του συνθέτη, αλλά και την ακαταμάχητη γλυκύτητα και ανθρωπιά του. Ο ποιητής και στιχουργός Ισαάκ Σούσης, μελετητής του Λοΐζου, συγκαταλέγει το συγκεκριμένο τραγούδι στα καλύτερα του συνθέτη, εγκωμιάζει τον αφαιρετικό χαρακτήρα του κι εστιάζει στον κοινωνικό προσανατολισμό του έργου του. Η Μυρσίνη Λοΐζου, κόρη του συνθέτη, καταφεύγει στα λιγοστά προσωπικά αντικείμενά του και ξεφυλλίζει σελίδες από το ημερολόγιό του. Πρώτη τηλεοπτική προβολή: 2 Μαρτίου 2008.

Σκηνοθεσία-παραγωγή: Γιώργος Χρ. Ζέρβας