Πέθανε, σε ηλικία 98 ετών, ο Νάνος Βαλαωρίτης, καταξιωμένος ποιητής, συγγραφέας, μεταφραστής, δάσκαλος και ερευνητής.
Ο Νάνος Βαλαωρίτης γεννήθηκε στη Λωζάνη της Ελβετίας και ήταν δισέγγονος του ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη. Από την μητέρα του είναι εγγονός του εφοπλιστή και πολιτευτή των Σπετσών Ιωάννη Λεωνίδα. Σπούδασε νομικά, φιλολογία (αγγλική και γαλλική) στα Πανεπιστήμια των Αθηνών, Λονδίνου, και Σορβόνης.
Έγραφε από νέος — πρωτοδημοσίευσε στα Νέα Γράμματα το 1939. Το 1944 δραπέτευσε απ’ την γερμανοκρατούμενη Ελλάδα μέσω του Αιγαίου στην Τουρκία, από εκεί στη Μέση Ανατολή και τελικά στην Αίγυπτο όπου συνάντησε τον Σεφέρη ο οποίος υπηρετούσε την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση ως γραμματέας της ελληνικής πρεσβείας στο Κάιρο. Το 1944 μετά από προτροπή του Σεφέρη ο Βαλαωρίτης ταξίδεψε στο Λονδίνο για να βοηθήσει στην ανάπτυξη λογοτεχνικών δεσμών μεταξύ Ελλάδας και Βρετανίας.
Συνάντησε τους Τ.Σ. Έλιοτ, Γ.Χ. Όντεν, Ντύλαν Τόμας και εργάστηκε για τον Λούις ΜακΝις στο BBC. Εκτός από τη μελέτη αγγλικής λογοτεχνίας στο πανεπιστήμιο του Λονδίνου, έκανε και μεταφράσεις (στα αγγλικά) Ελλήνων μοντερνιστών ποιητών, μεταξύ των οποίων του Ελύτη και του Εμπειρίκου. Το 1947 κυκλοφόρησε την Τιμωρία των Μάγων, την πρώτη του ποιητική συλλογή, στο Λονδίνο. Από το 1954 μέχρι το 1960 συμμετείχε στην ομάδα των σουρεαλιστών του Παρισιού. Στο Παρίσι γνώρισε την μελλοντική (1960) σύζυγό του, την Αμερικανίδα Μαρί Γουίλσον (1922-2017).
Το 1960 επέστρεψε στην Ελλάδα, και ανάμεσα 1963 και 1967 είναι ο εκδότης και διευθυντής του λογοτεχνικού περιοδικού Πάλι. Όταν η χούντα ήρθε στην εξουσία το 1967, ένωσε πως δεν έχει άλλη επιλογή παρά να αυτοεξοριστεί, έτσι το 1968 ταξίδεψε στις ΗΠΑ όπου και δίδαξε συγκριτική λογοτεχνία και δημιουργικό γράψιμο στο πανεπιστήμιο του Σαν Φρανσίσκο, μια θέση που κράτησε για 25 χρόνια.
Το 1983 βραβεύτηκε με το Α’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη συλλογή του Μερικές γυναίκες (ενώ είχε αρνηθεί ανάλογη βράβευση το 1958. Το 1976 είχε επίσης αρνηθεί την πρόταση να γίνει αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών). Το Δεκέμβριο του 2009 του απονεμήθηκε το Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας για το σύνολo του έργου του. Θεατρικά του έργα έχουν παιχτεί σε Παρίσι, Σπολέτο, Ώρχους και Αθήνα. Είχε συνεργαστεί με τα λογοτεχνικά περιοδικά Τετράδιο, Σήμα, Horizon, New Writing και Daylight.
Έργα
Ποίηση
Η Τιμωρία των Μάγων, ιδιωτική έκδοση, Λονδίνο 1947
Κεντρική Στοά, ιδιωτική έκδοση 1958
Terre de Diamant, ιδιωτική έκδοση 1958, 2010
Κάποιος 1963
Hired Hieroglyphs, Kayak 1971
Diplomatic Relations, Panjandrum 1972
Ανώνυμο Ποίημα του Φωτεινού Αηγιάννη, Το καλώδιο, Σαν Φρανσίσκο 1974, Ίκαρος 1977
Εστίες Μικροβίων, Το καλώδιο, Σαν Φρανσίσκο 1977
Ο Ήρωας του Τυχαίου, Τραμ, Θεσσαλονίκη 1979
Flash Bloom, Wire Press, Σαν Φρανσίσκο 1980
Ο Διαμαντένιος Γαληνευτής , Ύψιλον 1981
Η Πουπουλένια Εξομολόγηση, Ίκαρος 1982
Μερικές Γυναίκες, Θεμέλιο, 1982, Α’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης 1983
Ποιήματα 1 (1944-1964), Ύψιλον, 1983, 2010
Στο Κάτω Κάτω της Γραφής, Νεφέλη 1984
Ο Έγχρωμος Στυλογράφος, Δωδώνη 1986
Ποιήματα 2 (1965-1974), Ύψιλον 1987, 2010
Ανιδεογράμματα, Καστανίωτης 1996
Ήλιος, ο δήμιος μιας πράσινης σκέψης, Καστανιώτης 1996
Αλληγορική Κασσάνδρα, Καστανιώτης 1998
Η κάθοδος των Μ, Ύψιλον 2002
Μια αλφάβητος κωφαλάλων, Άγκυρα 2003
Άστεγος ο Μέγας, Ύψιλον 2004
Το ξανανοιγμένο κουτί της Πανδώρας, Άγκυρα 2006
Γραμματοκιβώτιον ανεπίδοτων επιστολών, Ύψιλον 2010
Άνθη του θερμοκηπίου, Απόπειρα 2010
Χρίσματα, Κοινωνία των (δε)κάτων 2011
Ουρανός χρώμα βανίλιας, Άγκυρα, 2011
Πικρό καρναβάλι, Ψυχογιός, 2013
Στο υποκύανο μάτι του Κύκλωπα, Ψυχογιός 2015
Πεζά
Ο Προδότης του Γραπτού Λόγου, διηγήματα, Ίκαρος 1980
Απ’ τα Κόκκαλα Βγαλμένη, μυθιστόρημα, Νεφέλη 1982,1999
Μερικές γυναίκες, Θεμέλιο 1982.
Ο Θησαυρός του Ξέρξη, μυθιστόρημα, Εστία 1984, Άγκυρα 2008
Η Δολοφονία, νουβέλα, Θεμέλιο 1984
Ο Ομιλών Πίθηκος ή Παραμυθολογία, Αιγόκερως 1986
My Afterlife Guaranteed, διηγήματα, City Lights, Σαν Φρανσίσκο 1990
Η Ζωή μου Μετά Θάνατον Εγγυημένη, διηγήματα, Νεφέλη 1995
Παραμυθολογία, Νεφέλη 1996
Ο Σκύλος του Θεού, Καστανιώτης 1998, 2004
Τα Σπασμένα Χέρια της Αφροδίτης της Μήλου, Άγρα 2002
Γνωρίζετε την Ελπινίκη; διηγήματα, Ηλέκτρα 2005
Μα το Δία, Ηλέκτρα, 2009
Δοκίμια
Ανδρέας Εμπειρικός, Ύψιλον 1989
Για μια Θεωρία της Γραφής, Εξάντας 1990
Μοντερνισμός, Πρωτοπορία και Πάλι, Καστανιώτης 1997
Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, Ένας Ρομαντικός 1998
Αλληλογραφία Γ.Σεφέρη – Ν.Βαλαωρίτη 1945-1968 και επιστολές στον Γ. Κατσίμπαλη, Ύψιλον 2004
Για μια θεωρία της γραφής Β’, Ηλέκτρα 2006
Ο Όμηρος και το αλφάβητο, Ελληνοαμερικανική Ένωση 2010
Ή του ύψους ή του βάθους, Ψυχογιός 2013
Για μια θεωρία της γραφής Γ’, Ψυχογιός 2016
ΥΠΠΟΑ: Συλλυπητήριο μήνυμα
Η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Λίνα Μενδώνη έκανε την ακόλουθη δήλωση για την απώλεια του ποιητή και συγγραφέα Νάνου Βαλαωρίτη:
«Στην πλήρη, από κάθε άποψη, ζωή του, ο Νάνος Βαλαωρίτης δεν υπήρξε μόνο πολυγραφότατος και δημιουργικός, ένας βαθιά μορφωμένος άνθρωπος με το προνόμιο να είναι δισέγγονος του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη. Ήταν ένας ποιητής με μια ζωή σαν θαυμαστή περιπέτεια, και την τύχη να συναναστραφεί μερικούς από τους σπουδαιότερους δημιουργούς του περασμένου αιώνα. Επηρεάστηκε από εκείνους και επηρέασε με την παρουσία και τον λόγο του πολλούς από αυτούς.
Ελάχιστοι είναι εκείνοι που μπορούν να πουν ότι είχαν την τιμή να συνομιλήσουν με τον Τ. Σ. Έλιοτ, τον Ντύλαν Τόμας, τον Αντρέ Μπρετόν, τον Σαρτρ, τον Σεφέρη, τον Ελύτη. Η λίστα είναι μακρά και περιλαμβάνει εξαιρετικά σημαντικά ονόματα. Ο Νάνος Βαλαωρίτης στάθηκε δίπλα τους, ως ποιητής και ως μια θυελλώδης, μαγευτική προσωπικότητα, που θα λείψει από τον ελληνικό πολιτισμό και τα γράμματα. Εκφράζω τα θερμά μου συλλυπητήρια στους οικείους του.»
Σύνδεσμος Εκδοτών Βιβλίου
«Έφυγε από κοντά μας, πλήρης ημερών, ο μεγάλος ποιητής, συγγραφέας και δάσκαλος, Νάνος Βαλαωρίτης. Το πλούσιο έργο του αποτελεί μεγάλη παρακαταθήκη για τα Γράμματα και τον Πολιτισμό μας. Είχαμε την τιμή να τον φιλοξενήσουμε στο 43ο Φεστιβάλ Βιβλίου και στην τηλεοπτική εκπομπή του Συνδέσμου Εκδοτών «Το Βιβλίο», και να παρουσιάσουμε μέρος του πολυσήμαντου λογοτεχνικού και εικαστικού έργου του. Θα τον θυμόμαστε πάντα για την αστείρευτη ενεργητικότητα και δημιουργικότητά του, καθώς και την οξύνοια που τον χαρακτήριζε.
Ο Σύνδεσμος Εκδοτών Βιβλίου εκφράζει τα θερμά του συλλυπητήρια στην οικογένεια και τους φίλους του.
Ως ελάχιστος φόρος τιμής, η σημερινή ημέρα του 48ου Φεστιβάλ Βιβλίου θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του. Παράλληλα, θα υπάρξουν ειδικές εκδηλώσεις για τον ίδιο και το έργο του.
Για το Δ.Σ. του Σ.ΕΚ.Β.
Γρηγόρης Πλαστάρας Νέστορας Πουλάκος
Πρόεδρος Γενικός Γραμματέας
«Θα συνεχίσω άραγες να γράφω και μετά θάνατον; Έχω γράψει σε ώρα τροπικής θύελλας τις παραμονές του τέλους κι όταν το πλοίο βυθιζόταν τραγούδησα στο κατάστρωμα κι όταν γκρεμίζονταν οι πυλώνες του ναού, έκρουσα τις φωνητικές μου χορδές με την τελευταία μου πνοή…»
Ανακοίνωση της Εταιρείας Συγγραφέων
«Έγραψα σε ώρες συσκότισης λόγω διακοπής ρεύματος, σε ώρα ψυχικού κλονισμού, παγιδευμένος κάτω από χαλάσματα χωρίς αέρα κι αντικρίζοντας εκτελεστικά αποσπάσματα δικτατοριών. Έγραψα ακούγοντας εκκωφαντικές συναυλίες σκληρού ροκ και στο κρεβάτι μου όταν κοιμόμουνα: τώρα χρειάζομαι μόνο χαρτί και καλαμάρι και θα συνεχίσω να γράφω στον αιώνα τον άπαντα».
Η Ζωή μου μετά θάνατον εγγυημένη, 1993
Με μεγάλη θλίψη πληροφορηθήκαμε το θάνατο του ποιητή, πεζογράφου, δοκιμιογράφου και ιδρυτικού μέλους της Εταιρείας Συγγραφέων, Νάνου Βαλαωρίτη. Από τις σημαντικότερες μορφές της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας, δισέγγονος του ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, ο Νάνος Βαλαωρίτης, ο οποίος πέθανε αργά χθες σε ηλικία 98 ετών, έχει συνδέσει το όνομά του με τις μεγάλες πρωτοπορίες, αλλά και ορισμένα από τα διασημότερα ονόματα των γραμμάτων του 20ού αιώνα. Σεφέρης, Μπρετόν, Φερλινγκέττι, Γκίνσμπεργκ, Μπάροουζ, Τ.Σ. Έλιοτ, Γ.Χ Όντεν και Ντύλαν Τόμας είναι μερικοί μόνο από τους συγγραφείς και ποιητές τους οποίους γνώρισε και συναναστράφηκε.
Συμμετείχε στο κίνημα του υπερρεαλισμού, βούτηξε στη beat λογοτεχνία αλλά και στη γλωσσοκεντρική και punk ποίηση, χαρακτηρίστηκε αιώνιος έφηβος και περιπλανήθηκε πάντοτε, με τη ζωή, με τη γραφή του, σε χώρους νέους, πειραματικούς και περιπετειώδεις.
Στους οικείους του εκφράζουμε τα θερμά μας συλλυπητήρια και τη συμπαράστασή μας.»
Γραφείου Τύπου του ΣΥΡΙΖΑ
«Αποχαιρετώντας τον Νάνο Βαλαωρίτη αποχαιρετούμε έναν ανήσυχο ποιητή, έναν μαχητικό διανοούμενο, έναν ενεργό πολίτη.
Η συναρπαστική διαδρομή του Νάνου Βαλαωρίτη και το πλούσιο έργο του υπενθυμίζουν τις αστείρευτες δημιουργικές δυνατότητες μιας γενιάς ανθρώπων που αναδύθηκε μέσα από τις μεγάλες περιπέτειες του ελληνικού 20ου αιώνα. Η υπερρεαλιστική γραφή και το διανοητικό πρόταγμά του συνδέθηκε και συνομίλησε με διεθνή ρεύματα σκέψης έχοντας ταυτόχρονα ως σταθερό σημείο αναφοράς τους όρους της πνευματικής δημιουργίας στην Ελλάδα. Η απόφασή του να αυτοεξοριστεί στα χρόνια της δικτατορίας των συνταγματαρχών, οι πυκνές παρεμβάσεις του στο δημόσιο λόγο και η αποδοκιμασία του μονόδρομου της νεοφιλελεύθερης σκέψης, η συμπόρευσή του με τις ιδέες της ριζοσπαστικής οικολογίας υπογραμμίζουν τη διαρκή αναζήτηση ενός προγράμματος χειραφέτησης και δημοκρατίας.
Το έργο και η σκέψη του Νάνου Βαλαωρίτη θα παραμείνουν σημεία αναφοράς για όλους και όλες μας.»
0
