Το The Look.Gr με αφορμή τα 75 χρόνια θανάτου του Κωστή Παλαμά, σκιαγραφεί το πορτρέτο του μεγάλου αυτού ποιητή.

Θεωρείται ο δεύτερος μετά τον Σολωμό εθνικός μας ποιητής. Ο Κωστής Παλαμάς είναι ο θεμελιωτής της ποίησης μας. Ο πρώτος που ανανέωσε και «ξεκόλλησε» την ποίηση  από το φάντασμα του ρομαντισμού.

Γεννήθηκε στην Πάτρα στις 13 Ιανουαρίου του 1859. Καταγόταν από παλαιά μεσολογγίτικη οικογένεια με  εθνικούς αγωνιστές και πνευματικούς δημιουργούς. Ο προπάππος του Παναγιώτης Παλαμάς (1722-1803) είχε ιδρύσει στο Μεσολόγγι την περίφημη “Παλαμαία Σχολή” και ο παππούς του Ιωάννης είχε διδάξει στην Πατριαρχική Ακαδημία της Κωνσταντινούπολης.

Ορφανός όντας από τα επτά μεγάλωσε στο Μεσολόγγι από τον θείο του. Έζησε στο Μεσολόγγι από το 1867 ως το 1875 σε ατμόσφαιρα μάλλον δυσάρεστη και καταθλιπτική, που ήταν φυσικό να επηρεάσει τον ευαίσθητο ψυχισμό του, όπως φαίνεται και από ποιήματα που αναφέρονται στην παιδική του ηλικία. Το 1875 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, γράφτηκε στην Νομική σχολή, την οποία εγκατέλειψε για να ασχοληθεί ψυχή τε και σώματι με την λογοτεχνία.

Από το 1898 εκείνος και οι δύο φίλοι και συμφοιτητές του Νίκος Καμπάς (με τον οποίο μοιραζόταν το ίδιο δωμάτιο) και Γεώργιος Δροσίνης άρχισαν να συνεργάζονται με τις πολιτικές-σατιρικές εφημερίδες “Ραμπαγάς” και “Μη Χάνεσαι”. Οι τρεις φίλοι είχαν συνειδητοποιήσει την παρακμή του αθηναϊκού ρομαντισμού και με το έργο τους παρουσίαζαν μια νέα ποιητική πρόταση, η οποία βέβαια ενόχλησε τους παλαιότερους ποιητές, που τους αποκαλούσαν περιφρονητικά “παιδαρέλια” ή ποιητές της “Νέας Σχολής”. Κι αν ο Καμπάς σώπασε γρήγορα ποιητικά, οι δύο τους διαδραμάτισαν εξέχοντα ρόλο στην ποιητική παράδοση του τόπου. Ο Δροσίνης μάλιστα κάποια χρόνια αργότερα εκφράστηκε ποιητικά για την κοινή τους πορεία :

Συνοδοιπόροι ναι, μαζί κινήσαμε

στης Τέχνης το γλυκοξημέρωμα — όμως

με του καιρού το πέρασμα, χαράχτηκε

του καθενός μας χωριστός ο δρόμος:

 

Εσύ το Ωραίο μες στα μεγάλα ζήτησες

κι’ εγώ στα ταπεινά κι’ αποριμένα,

και δούλεψες το μπρούντζο και το μάρμαρο

κι’ άφησες τον πηλό της γης σ’ εμένα.

 

Στις αλπικές χιονοκορφές ανέβηκες

και στάθηκα στις λιόφωτες ραχούλες

αρχόντισσες και ρήγισσες οι Μούσες σου

κι’ εμένα ψαροπούλες και βοσκούλες.

 

Εσύ στης δάφνης τ’ ακροκλώναρα άπλωσες

κι εγώ σε κάθε χόρτο και βοτάνι’

στεφάνι έχεις φορέσει από δαφνόφυλλα –

λίγο θυμάρι του βουνού μου φτάνει.

Το 1886 τυπώνει την πρώτη του συλλογή «Τα τραγούδια της πατρίδας μου» και το 1889 έρχεται το βραβευμένο σε διαγωνισμό ποίημα «Ο Ύμνος της Αθηνάς», ενώ το 1892 έρχεται η συλλογή «Τα μάτια της ψυχής μου» μια συλλογή που έχει τις ρίζες της στην σολωμική παράδοση…

«Ζωή, κι όπως κι α δείχνεσαι, Ζωή, κι ότι κι αν είσαι,

αν είσαι πράγμα ή όνειρο, καλή ή κακή κι αν είσαι,

χαρά σ’ εσέ, δόξα σ’ εσέ κι αγάπες και τραγούδια!

Ζωή! Δεν είναι τίποτε για μας έξω από σένα.»

Ακολουθούν ο ένας μετά τον άλλον σημαντικοί σταθμοί: «Πατρίδες», μια σειρά από 12 παρνασιακά σονέτα περασμένα αργότερα στην «Ασάλευτη Ζωή» και οι έξοχοι «Ίαμβοι και Ανάπαιστοι»(1897), σημαντική συλλογή! Συλλογή που γίνεται για πρώτη φορά η εισαγωγή του συμβολισμού στην ελληνική ποίηση…

«Πρωί, μέσα στ’ ακύμαντα

νερά προς τ’ ακρογιάλι

των σπιτιών βαθειά, ολολευκή

η ζωγραφιά προβάλλει…»

Την επόμενη χρονιά το 1898 πεθαίνει ο γιος του Άλκης σε ηλικία 4 χρόνων, ο πατέρας-ποιητής απαρηγόρητος γράφει ένα μοναδικό σε συναισθήματα ποίημα. «Ο Τάφος» για το παιδάκι εκείνο, «Το παιδί πέθανε. Το ωραίο παιδάκι….ο τάφος είναι μια κραυγή, πέστε την ένα μοιρολόι», γράφει ο ποιητής.

Το 1904 έρχεται «Η Ασάλευτη ζωή», μια από τις πιο σημαντικές ποιητικές συλλογές της ελληνικής ποίησης. Εδώ είναι συγκεντρωμένα ποιήματα της τελευταίας δεκαετίας ξεκινώντας από τις «πατρίδες» και τον «Γυρισμό» και ακολουθούν τα «κομμάτια από το τραγούδι του ήλιου», «οι στίχοι σε γνωστό ήχο», «οι εκατό φωνές» 2 από τα «μεγάλα οράματα», αλλά και η εξαιρετική «Φοινικιά», ένα μεγάλο ποίημα  σε δεκατρισύλλαβες οχτάβες από τα πιο λυρικά του Παλαμά…

«Ω φοινικιά, μας έσπειρε εδώ ένα χέρι,

και θα ξαπλωθή και θα μας ξερριζώση,

και θα πεθάνουμε. Το κύμα και τ’ αγέρι

και το νερό ανελέημονα θα μας σαρώση

και δεν θα κλάψει μας τ’ όλοανθο καλοκαίρι…»

Το 1907 έρχεται ίσως το πιο γνωστό βιβλίο του Κωστή Παλαμά «Ο 12λόγος του γύφτου» σε 12 λόγους με ποικίλους ρυθμούς και σε έναν ελεύθερο τροχαϊκό στίχο.

Τρία  χρόνια μετά έρχεται η επίσης μακρόπνοη επική σύνθεση «Η φλογέρα του βασιλιά» σε 15σύλλαβους στίχους. Ο Παλαμάς το θεωρούσε το σημαντικότερο έργο του. Το 1912 συγκεντρώνει σε 2 τόμους αυτά που θα μπορούσαμε να πούμε λυρικά παραλειπόμενα: «Οι καημοί της λιμνοθάλασσας» και «Πολιτεία και μοναξιά»…

«Γιαννιώτικα, σμυρνιώτικα, πολίτικα

μακρόσυρτα τραγούδια ανατολίτικα,

λυπητερά,

πως η ψυχή μου σέρνεται μαζί σας!»

Το 1915 γράφει τους «Βωμούς», ο ίδιος ο Παλαμάς γράφει πως συμπληρώνουν την «Ασάλευτη Ζωή». Οι «Βωμοί» είναι η ωριμότητα του Παλαμά. Οι επόμενες συλλογές δείχνουν μια κάμψη της ποιητικής του φλέβας (Τα παράκαιρα, Τα δεκατετράστιχα, Οι πεντασύλλαβοι και τα παθητικά κρυφομιλήματα, Οι δειλοί και σκληροί στίχοι, Περάσματα και χαιρετισμοί και ολοκληρώνει το ποιητικό του έργο με τις Νύχτες του φήμιου και την βραδινή φωτιά)

Το πεζογραφικό του έργο δεν είναι σημαντικό, ξεχωρίζει το διήγημα του «Θάνατος παλικαριού». Ακόμη η «Τρισεύγενη», το μοναδικό  θεατρικό του έργο. Τέλος οι μελέτες και οι κριτικές τους αριθμούν πολλές σελίδες περίπου 2500 κείμενα, χωρισμένες σε τόμους: πεζοί δρόμοι Α’ Β’ Γ’, Μελέτες και άρθρα (1920-1926)-(1926-1939), Συνεντεύξεις και έρευνες, Χρονογραφήματα, Οι ομιλίες του «Παρνασού», Τα πρώτα κριτικά, Τα χρόνια μου και τα χαρτιά μου, Πρόσωπα και μονόλογοι κ.α. Δεν  θα πρέπει να ξεχάσουμε 2 βιβλία του: Ο ποιητής και τα νιάτα και τα σατυρικά γυμνάσματα.

Από τις 15 Οκτωβρίου 1897, ο Παλαμάς διορίστηκε γραμματέας του Πανεπιστημίου Αθηνών, σε ένδειξη τιμής για το ποιητικό του έργο. Το 1926 έγινε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και το 1930 πρόεδρός της. Το 1934 ήταν υποψήφιος για το Νόμπελ Λογοτεχνίας, καθώς η φήμη του είχε προ πολλού διαβεί τα σύνορα του ελληνικού κράτους. Ιδιαίτερα τον απασχόλησε το Γλωσσικό Ζήτημα, ας μην ξεχνάμε ότι ήταν ο πρώτος που έσπασε το φράγμα της καθαρεύουσας. Η συμβολή του ήταν σημαντική στα «Ευαγγελικά» και τα «Ορεστειακά», μάλιστα του στοίχισαν προσωρινά την θέση του στο πανεπιστήμιο.

Ο Κωστής Παλαμάς πέθανε στις 27 Φεβρουαρίου του 1943 και η κηδεία του την επομένη στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών εξελίχθηκε σε αντικατοχικό συλλαλητήριο.

 

Είναι ο πρώτος που ανακάλυψε τον Ανδρέα Κάλβο, που ανέσυρε από τη λήθη τον Μαρκορά και ανέδειξε τον Κρυστάλλη, αλλά κυρίως είναι ο πρωταγωνιστής της Νέας Αθηναϊκής Σχολής που γκρέμισε τον ρομαντισμό και την καθαρεύουσα της Παλιάς ανοίγοντας το δρόμο για νέες κατακτήσεις. Είναι ο κορυφαίος της γενιάς του 1880 που επηρέασε και συνεχίζει να επηρεάζει γενιές ποιητών.

 

5